Teologia Objawienia

Objawienie w teologii nowożytnej

TEOLOGOWIE O OBJAWIENIU

Tematyka Objawienia wraz z ogłoszeniem Konstytucji dogmatycznej Dei verbum stała się w ostatnich dziesiątkach lat przedmiotem znacznej uwagi wielu teologów. Różnorodność podejść do Objawienia i wielość jego rozumienia jest trudna do encyklopedycznej prezentacji, dlatego pewną pomocą mogą służyć jego modele lub kategorie bądź jeszcze inne sposoby jego specyfikacji.

W naszym spojrzeniu na Jezusa istotne jest to, iż nie tylko On został nam ukazany przez Boga Ojca, ale także On sam jest Tym, który odsłania nam tajemnicę Ojca. Kardynał J. Ratzinger pisze: „Chrystus nie tylko mówi o Bogu, ale On sam jest mową Boga; ten Człowiek cały jest Słowem Boga, które stało się jednym z nas. W ten sposób wypełnienie Objawienia w Chrystusie zostało uwolnione od wszelkiego rodzaju pozytywizmu. Bóg nie przerywa w dowolnym punkcie dziejów, w jakimś momencie swego przemawiania, chociaż byłoby jeszcze wiele do powiedzenia, ale właśnie Chrystus jest kresem Bożego przemawiania, ponieważ po Nim i poza Nim nie ma już nic do powiedzenia, gdyż w Nim Bóg wypowiedział samego siebie. W Jezusie dialog Boży osiągnął cel: stał się zjednoczeniem” [285].

Objawienie jest podstawowym pojęciem współczesnej teologii, stąd słusznie mówi się dzisiaj o teologii Objawienia. Termin „objawienie” nie występuje jednak ani w Piśmie Świętym, ani w teologii patrystycznej i średniowiecznej jako teologiczny koncept. Wprawdzie jest tam mowa o fenomenie objawienia, ale brak głębszych analiz tego określenia. Jak zauważa M. Seckler, termin „objawienie” od starożytności aż do średniowiecza oznaczał epifanię bądź doświadczenie. Z kolei w średniowieczu przyjął znaczenie pouczenia. Pojęcie „objawienia” wypracowano dopiero wraz z nowożytną filozofią i paralelnie do niej.

W analogii do transcendentalno-filozoficznego ujmowania rzeczywistości teologia rozwinęła także transcendentalno-filozoficzne pytania wraz z intencją, aby całość chrześcijańskiej wiary, cały przedmiot chrześcijańskiej teologii – formalnie patrząc – ująć w jedno [286]. Objawieniem Boga jest nie tylko to, w co ja wierzę – tym wszystkim zajmuje się teologia. Idzie o próbę przyjęcia ostatecznej racji, uzasadnienia treści wiary, względnie dla przedmiotu teologii, niezależnie od konkretnej treści, i równocześnie określenia formalnej kwalifikacji, która daje uzasadnienie autorytetu przypisywanego pojedynczym prawdom, tzn. objawiającego się Boga.

Definiowanie wydarzenia Objawienia, które jest przedmiotem chrześcijańskiej wiary, jako wydarzenia określającego i determinującego współczesną teologię sprawia, że zrozumienie tego wydarzenia jest równoznaczne z przeniknięciem istotnego samozrozumienia chrześcijańskiej wiary. Wszystkie różnice ujawniające się dzisiaj w łonie teologii sprowadzają się ostatecznie do myśli o Objawieniu. Obecnie nie ma już sporów co do tego, że Objawienie stanowi termin centralny i pociągający za sobą najpoważniejsze konsekwencje dla sprawy wiary. Objawienie stało się również przedmiotem wszystkich chrześcijańskich wyznań, a przez to elementem ekumenicznej jedności. Równocześnie chrześcijańska teologia próbuje wykazać na zewnątrz, wobec innych religii i racjonalistycznej krytyki odnoszącej się do chrześcijańskiego roszczenia do prawdy, że jej fundamentem jest prawdziwe samoudzielanie się Boga. W ten sposób wzrasta nadzieja, że przebadanie teologicznego myślenia o Objawieniu umożliwi zdanie sobie sprawy z tożsamości oraz z wewnętrznej i zewnętrznej różnicy, w której teologicznie ujmowana jest rzeczywistość, poświadczona przez chrześcijańską wiarę [287].

Batalia o właściwe i rzetelne pojęcie objawienia toczy się przede wszystkim w obszarze, który K. Rahner określił jako teologia formalna czy też teologia fundamentów (formale und fundamentale Theologie). Trzeba przy tym zauważyć, że rodzaj pytań odnoszących się do Objawienia w ramach tejże teologii formalnej jest dosyć abstrakcyjny. Pytania te odznaczają się także i tym, iż w pierwszym rzędzie nie traktują o Bogu czy też poszczególnych wydarzeniach objawionych przez Niego, lecz przede wszystkim dotyczą warunku możliwości poznania Objawienia.