Stolica Apostolska 2024 – najważniejsze wydarzenia

STYCZEŃ

Papież kontynuuje reformę Kurii Rzymskiej i watykańskich finansów. W dwóch listach apostolskich Franciszek określił zasady zarządzania urzędami Stolicy Apostolskiej, a także sprecyzował przepisy regulujące watykański regulamin zamówień publicznych ogłoszony w 2020 roku, co ma na celu wspieranie przejrzystości, kontroli i konkurencji. W kolejnych miesiącach papież zajął się m.in. watykańskim wymiarem sprawiedliwości (wiek emerytalny i odwoływanie sędziów), nowymi statutami i regulaminami dla kapituł papieskich bazylik Matki Bożej Większej i św. Piotra w Watykanie, Fabryki św. Piotra (administracji bazyliki watykańskiej), procedurą zgłaszania przypadków korupcji u rewizora generalnego, administrowania Funduszem Emerytalnym itd.

LUTY

Nie można zmieniać formuł i materii sakramentów. Dykasteria Nauki Wiary w nocie „Gestis verbisque” potwierdziła, że formuły i elementy materialne, ustanowione w obrzędzie sakramentu, nie mogą być dowolnie zmieniane przez jego szafarzy w imię kreatywności. Takie postępowanie sprawia w rzeczywistości, że sam sakrament jest nieważny, a więc nigdy nie zaistniał.

Papieski list do „do żydowskich braci i sióstr w Izraelu”. „Moje serce jest blisko was, Ziemi Świętej, wszystkich narodów, które ją zamieszkują, Izraelczyków i Palestyńczyków, i modlę się, aby we wszystkich dominowało pragnienie pokoju. Chcę, abyście wiedzieli, że jesteście blisko mojego serca i serca Kościoła” – napisał Franciszek w liście wysłanym do Karmy Ben Johanan, teolożki, zaangażowanej w dialog żydowsko-chrześcijański, która w była jednym z promotorów apelu do papieża, podpisanego przez około 400 rabinów i uczonych, o umocnienie przyjaźni żydowsko-chrześcijańskiej.

Kolejne spotkania Rady Kardynałów, pomagającej papieżowi w rządzeniu Kościołem powszechnym. Odbyły się one w dniach: 5-7 lutego, 15-16 kwietnia, 17-18 czerwca i 2-3 grudnia.

Kanonizacja Marii Antonii od św. Józefa de Paz y Figueroa, zwanej Mamą Antulą, świeckiej promotorki rekolekcji ignacjańskich w XVIII-wiecznej Argentynie. Jest to pierwsza Argentynka ogłoszona świętą.

Specjalne grupy studyjne przeanalizują niektóre kwestie, które pojawiły się podczas pierwszej sesji zgromadzenia Synodu Biskupów nt. synodalności w 2023 roku. Powstało dziesięć grup, które do 2025 roku mają przedstawić wyniki swych prac na takie tematy, jak: relacje między wschodnimi Kościołami katolickimi i Kościołem łacińskim; słuchanie wołania ubogich; misja w świecie cyfrowym; rewizja podstawowych zasad formacji kapłańskiej w perspektywie synodalnej i misyjnej; niektóre kwestie teologiczne i kanoniczne dotyczące posług w Kościele; rewizja w perspektywie synodalnej i misyjnej dokumentów, które regulują relacje między biskupami, osobami konsekrowanymi, zrzeszeniami kościelnymi; niektóre aspekty postaci i posługi biskupa (szczególnie: kryteria wyboru kandydatów do biskupstwa, funkcja sądownicza biskupa, natura i przebieg wizyt ad limina Apostolorum) w perspektywie synodalnej i misyjnej; rola przedstawicieli papieskich w perspektywie synodalnej i misyjnej; kryteria teologiczne i metodologia synodalna we wspólnym rozeznawaniu kontrowersyjnych problemów doktrynalnych, duszpasterskich i etycznych; recepcja owoców drogi ekumenicznej w ludzie Bożym. Grupy powstały za porozumieniem kompetentnych dykasterii Kurii Rzymskiej i Sekretariatu Generalnego Synodu, któremu powierzono koordynację ich prac.

MARZEC

Po taoistach Dykasteria ds. Dialogu Międzyreligijnego podejmuje dialog z konfucjanistami. Trwają prace nad sformułowaniem oficjalnych wytycznych dla katolików angażujących się w dialog z wyznawcami tego systemu filozoficzno-religijnego, zapoczątkowanego w Chinach przez Konfucjusza w V wieku p.n.e. Głosi on, że zbudowanie idealnego społeczeństwa i osiągnięcie pokoju na świecie jest możliwe pod warunkiem przestrzegania obowiązków wynikających z hierarchii społecznej oraz zachowywania tradycji, czystości, ładu i porządku.

KWIECIEŃ

Deklaracja Dykasterii ds. Nauki Wiary „Dignitas infinita” o godności człowieka. Tworzony przez pięć lat dokument zbiera papieskie nauczanie ostatniej dekady. Porusza tematy od wojny po ubóstwo, od przemocy wobec migrantów po przemoc wobec kobiet, od aborcji po surogację i eutanazję, od teorii gender po przemoc cyfrową. Stara się przezwyciężyć dychotomię istniejącą „między tymi, którzy skupiają się wyłącznie na obronie rodzącego się lub kończącego się życia, zapominając o wielu innych atakach na ludzką godność, i odwrotnie, tymi, którzy koncentrują się tylko na obronie ubogich i migrantów, zapominając, że życie musi być chronione od poczęcia do naturalnej śmierci”.

Papież Franciszek oficjalnie ogłosił Jubileusz 2025 roku. Będzie on „Rokiem Świętym, charakteryzującym się nadzieją, która nie gaśnie, nadzieją w Bogu” – stwierdził Ojciec Święty w bulli „Spes non confundit” (Nadzieja zawieść nie może). Zaprosił pielgrzymów do Rzymu, aby przeżyli doświadczenie nawrócenia. Rozpoczynający się 24 grudnia br. Jubileusz potrwa do 6 stycznia 2026 roku. Penitencjaria Apostolska ogłosiła już zasady otrzymywania jubileuszowego odpustu. Będzie można go uzyskać zarówno w Rzymie, który jest centrum jubileuszowych wydarzeń, jak i w diecezjach na całym świecie, tak by nikt nie był wykluczony z tego czasu łaski.

Uaktualniono „Normy postępowania w rozeznawaniu domniemanych zjawisk nadprzyrodzonych”. Zatwierdzony przez papieża dokument Dykasterii ds. Nauki Wiary zawiera możliwość sześciu różnych ocen w rozeznawaniu takich przypadków: od „nihil obstat” (nic nie stoi na przeszkodzie) po opinię negatywną. Zasadniczo ani lokalny biskup, ani Stolica Apostolska nie będą się orzekać o nadprzyrodzonym charakterze danego zjawiska, a ograniczą się do zezwolenia na kult i pielgrzymki oraz ich promowania. Chodzi m.in. o ochronę „wiary ludzi prostych przed złudzeniami, fanatyzmem, oszustwami, religijnymi zjawiskami marketingowymi, a także przed obsesją pogoni za tym czy innym apokaliptycznym przesłaniem, która prowadzi ostatecznie do zapomnienia o istocie Ewangelii” – skomentował Andrea Tornielli, dyrektor programowy mediów watykańskich.

Pierwszy Światowy Dzień Dzieci, ustanowiony przez papieża Franciszka. W ramach obchodów Ojciec Święty spotkał się z kilkudziesięcioma tysiącami dzieci ze stu krajów świata na Stadionie Olimpijskim w Rzymie i odpowiadał na ich pytania, co przypominało rozmowę dziadka z wnukami. W listopadzie Franciszek ustanowił Papieski Komitet ds. Światowego Dnia Dzieci.

Komisja Rady Europy MONEYVAL odnotowała dalsze postępy poczynione przez Stolicę Apostolską i Państwo Watykańskie w zapobieganiu i przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy, finansowaniu terroryzmu oraz finansowaniu rozprzestrzeniania broni masowej zagłady. W związku z tym następną ocenę zaplanowano za cztery lata. Wcześniej watykański Urząd Informacji i Nadzoru Finansowego (ASIF) ogłosił, że 2023 roku odnotowano 123 podejrzane transakcje, z których 118 pochodziło z Instytutu Dzieł Religijnych (IOR), zwanego popularnie „bankiem watykańskim”. ASIF zawarł kolejne umowy o współpracy z dziewięcioma krajami. Oznacza to, że ma ich już 76. W 2023 roku ASIF złożył podobne 22 wnioski i sam otrzymał dziesięć.

CZERWIEC

Papież złożył wizytę na Kapitolu – siedzibie władz miejskich Rzymu, którego jest biskupem. Mówił tam o znaczeniu zbliżającego się Roku Jubileuszowego 2025 dla Wiecznego Miasta.

Watykan będzie miał elektrownię agrowoltaiczną. Powstanie ona na eksterytorialnym obszarze w Santa Maria di Galeria na przedmieściach Rzymu. Zapewni nie tylko zasilanie istniejącej tam stacji nadawczej Radia Watykańskiego, ale także całkowite zaopatrzenie w energię Państwa Watykańskiego.

LIPIEC

Dykasteria ds. Nauki Wiary poinformowała, że oskarżony o schizmę abp Carlo Maria Viganò jest ekskomunikowany. Powodem zaciągnięcia przez byłego nuncjusza apostolskiego w USA ekskomuniki „latae sententiae” jest nieuznawanie przez niego legalności obecnego papieża i Soboru Watykańskiego II. Jest to ekskomunika wiążąca mocą samego prawa, będąca automatyczną konsekwencją czynu, przez który sprawca opuszcza komunię z Biskupem Rzymu i Kościołem katolickim.

Opublikowano „Instrumentum laboris” (dokument roboczy) na drugą sesję zgromadzenia Synodu Biskupów nt. synodalności. Zawiera ono cztery propozycje reform. Pierwszą jest zwiększenie udziału kobiet w życiu Kościoła, w tym w „procesie kościelnego rozeznania” i powierzanie im „odpowiedzialnych stanowisk” w diecezjach, seminariach duchownych i ośrodkach formacyjnych, jak również funkcji „sędziego w procesach kanonicznych”. Drugą propozycją jest rozwój kościelnych posług ludzi świeckich, niekoniecznie związanych z liturgią. Warto stworzyć na przykład „posługę słuchania i towarzyszenia” dla osób, które z różnych powodów są lub czują się wykluczone ze wspólnoty kościelnej”. Trzecia reforma dotyczy sposobu podejmowania decyzji w Kościele. Zawsze należy to do biskupa, ale „w Kościele synodalnym” diecezje powinny wdrożyć mocniejsze niż dotychczas procedury konsultacyjne, a członkowie rad parafialnych i diecezjalnych mogliby być wybierani. Czwarta reforma polegałaby na ustanowieniu przejrzystości decyzji podejmowanych przez hierarchię kościelną. Diecezje powinny na przykład zdawać sprawę ze swych finansów i pracy duszpasterskiej w formie dorocznego raportu.

SIERPIEŃ

List Franciszka o roli literatury w formacji, nie tylko kandydatów do kapłaństwa. Papież podkreślił rolę literatury w dojrzewaniu osobistym. Zaznaczył, że książki otwierają nowe przestrzenie wewnętrzne, ubogacają, pomagają stawić czoła życiu i zrozumieć innych. Dzieła literackie są swoistym ćwiczeniem rozeznawania i ułatwiają duszpasterzowi nawiązanie owocnego dialogu z kulturą swoich czasów.

Specjalny papieski wysłannik ds. pokoju w Ukrainie kard. Matteo Zuppi kontynuuje swą misję pokojową. Rozmawiał telefonicznie z Li Hui, specjalnym przedstawicielem chińskiego rządu ds. euroazjatyckich, a we wrześniu ponownie odwiedził Moskwę, gdzie spotkał się m.in. z ministrem spraw zagranicznych Siergiejem Ławrowem. Przeprowadzone rozmowy pozwoliły ocenić dotychczasowe działanie na rzecz łączenia nieletnich z rodzinami oraz wymiany więźniów, rannych oraz ciał poległych. Z kolei sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej kard. Pietro Parolin, również we wrześniu, odwiedził Ukrainę (Lwów, Odessę, Berdyczów i Kijów). Z kolei w październiku Franciszek przyjął prezydenta Ukrainy Wołodymyra Zełenskiego. Wcześniej rozmawiał z nim w czerwcu na szczycie przywódców państw grupy G7 w Borgo Egnazia – pierwszym w historii ich spotkaniu z udziałem papieża.

WRZESIEŃ

„Nihil obstat” Stolicy Apostolskiej w sprawie Medziugoria. Dokument Dykasterii ds. Nauki Wiary, zatwierdzony przez papieża, nie rozstrzyga kwestii nadprzyrodzonego charakteru domniemanych objawień Matki Bożej, nikt nie jest więc zobowiązany w nie wierzyć. Uznaje natomiast wartość owoców duchowych związanych z doświadczeniem Medziugoria i zezwala wiernym na ich przyjęcie (wśród tych pozytywnych owoców wymienia „wiele nawróceń” osób, które odkryły lub ponownie odkryły wiarę; powrót do spowiedzi i komunii sakramentalnej, liczne powołania, „rozliczne przypadki pojednania między małżonkami” oraz odnowę życia małżeńskiego i rodzinnego”, a także „dużo uzdrowień”). Ogólnie pozytywnie ocenia również przesłania przekazane przez widzących, choć wyraża też zastrzeżenia dotyczące niektórych wypowiedzi. Zezwala na kult publiczny w Medziugoriu – nic nie stoi na przeszkodzie, by korzystać z duchowych owoców tego miejsca, docenić jego wartość duszpasterską i rozpowszechniać tę duchową propozycję. Jednocześnie przypomina osobom udającym się do Medziugoria, że pielgrzymują tam nie „po to, by spotkać się z domniemanymi widzącymi, ale po to, by spotkać się z Maryją, Królową Pokoju”. Biskup diecezji Mostar-Duvno Petar Palić wyjaśnił, że „w tej chwili nie ma mowy” o ustanowieniu w Medziugoriu sanktuarium, bo do tego potrzebne jest spełnienie określonych prawem warunków, ale ta „kwestia pozostaje otwarta”.

Franciszek apeluje do kardynałów o współpracę w dziele reformy gospodarczej Kurii Rzymskiej. W skierowanym do nich liście papież wskazał na niełatwą sytuację ekonomiczną Stolicy Apostolskiej, potrzebę rozsądnego dysponowania posiadanymi środkami, a także konieczność zgodnej współpracy watykańskich instytucji. „Wszyscy muszą teraz podjąć dalsze wysiłki, aby «zerowy deficyt» nie był tylko celem teoretycznym, ale faktycznie osiągalnym. (…) Towarzyszy temu potrzeba, aby każda instytucja dążyła do znalezienia zewnętrznych zasobów dla swojej misji, dając przykład przejrzystego i odpowiedzialnego zarządzania w służbie Kościoła” – napisał Ojciec Święty, apelując o „ograniczanie kosztów”, aby „nasza służba była wykonywana w duchu tego co istotne, unikając rzeczy zbędnych i dobrze wybierając nasze priorytety”.

PAŹDZIERNIK

Druga i ostatnia sesja XVI Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów „Ku Kościołowi synodalnemu: komunia, uczestnictwo i misja”. Po raz pierwszy w całych obradach wzięło udział dwóch biskupów z Chin. Papież postanowił, że nie przygotuje posynodalnej adhortacji apostolskiej, lecz uznaje dokument końcowy wypracowany przez uczestników synodu za część Magisterium (oficjalnego nauczania Kościoła), choć „nie jako tekst normatywny, ale jako wytyczne dotyczące wyborów, których można dokonać”. Zawarte w nim wskazania już teraz mogą być przyjęte w Kościołach lokalnych. Według kard. Jeana-Claude’a Hollericha, relatora generalnego zgromadzenia, decyzja ta jest w istocie synodalna i „uosabia to, co zostało napisane w tym dokumencie”. Po raz pierwszy również do Rady Zwyczajnej Sekretariatu Generalnego Synodu Franciszek mianował dwie kobiety: s. Simonę Brambilla, sekretarza Dykasterii ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego i dr Maríę Líę Zervino, członka Dykasterii ds. Biskupów.

Papieski list do katolików Bliskiego Wschodu. „Dziękuję za to, że chcecie pozostać na swych ziemiach, dziękuję za to, że potraficie się modlić i kochać mimo wszystko” – napisał Franciszek. Ojciec Święty wystosował ten list w związku z Dniem Modlitw i Postu w intencji Pokoju. Zauważył, że społeczność międzynarodowa i najpotężniejsze kraje okazały się niezdolne do uciszenia broni i położenia kresu tragedii wojny na Bliskim Wschodzie. Ludzie nie wiedzą już, jak przywrócić pokój, dlatego chrześcijanie nie mogą ustać w modlitwie do Boga.

Kanonizacja 14 nowych świętych, w tym 11 męczenników z Damaszku oraz dwoje Włochów i siostrę zakonną z Kanady. Są to: Emanuel Ruiza López (1804-1860) i siedmiu towarzyszy oraz Franciszek, Abdel Mooti i Rafael Massabki, Józef Allamano (1851-1926) – założyciel Instytutu Misjonarzy Maryi Pocieszenia i Instytutu Sióstr Misjonarek Maryi Pocieszenia (Consolata), Maria-Leonia Paradis (1840-1912) – założycielka Instytutu Małych Sióstr Świętej Rodziny i Helena Guerra (1835-1914) – założycielka Zgromadzenia Sióstr Oblatek Ducha Świętego.

Przedłużenie na kolejne cztery lata tymczasowego porozumienia z rządem Chińskiej Republiki Ludowej w sprawie nominacji biskupich. Stolica Apostolska zawarła je w 2018 roku.

Encyklika Franciszka „Dilexit nos – o miłości ludzkiej i Bożej Serca Jezusa Chrystusa”. Ukazała się w związku z 350. rocznicą objawień otrzymanych przez św. Małgorzatę Marię Alacoque (1673-1675) w Paray-le-Monial. Papież zachęca do ożywienia świadomości, że Bóg nas umiłował. Zaznacza, że Serce Jezusa pobudza nas do miłości i posyła nas do naszych braci i sióstr. Jest to czwarta encyklika obecnego papieża, po „Lumen fidei” (2013), „Laudato si’” (2015) oraz „Fratelli tutti” (2020). Nowa encyklika Franciszka jest kluczem do odczytania jego pontyfikatu, uważa o. Antonio Spadaro, podsekretarz Dykasterii ds. Kultury i Edukacji.

Papieska Komisja ds. Ochrony Małoletnich opublikowała pierwszy roczny raport na temat inicjatyw Kościoła na całym świecie, mających na celu ochronę małoletnich i bezbronnych dorosłych. Odnotowano postępy w zakresie stosowania sprawdzonych praktyk i kroki, które należy jeszcze podjąć. Wskazano na potrzebę większej przejrzystości w gromadzeniu danych i informacji oraz podkreślono brak równowagi w Kościołach lokalnych, gdy chodzi o obecność struktur sprawozdawczych i pomoc skrzywdzonym. Komisja zauważyła, że „podczas gdy niektóre instytucje i władze kościelne wykazują wyraźne zaangażowanie w ochronę, inne są dopiero na początku przyjmowania instytucjonalnej odpowiedzialności” za zjawisko wykorzystywania. W niektórych przypadkach stwierdziła wręcz „niepokojący brak struktur sprawozdawczych i punktów pomocy” dla osób skrzywdzonych. Wśród „potrzeb” odnotowanych w dokumencie znalazło się lepsze promowanie dostępu osób skrzywdzonych do informacji, aby uniknąć generowania nowej traumy.

LISTOPAD

Rok intensywnych kontaktów ekumenicznych papieża. W Watykanie gościli m.in. katolikos Asyryjskiego Kościoła Wschodu, prymasi anglikańscy z całego świata, władze Światowej Rady Metodystycznej i katolikos Malankarskiego Kościoła Ortodoksyjnego.

Po 41 latach posługę kaznodziei Domu Papieskiego zakończył 90-letni kard. Raniero Cantalamessa. Jego następca został 53-letni o. Roberto Pasolini. Papież Benedykt XIV w 1743 roku zastrzegł tę funkcję wyłącznie dla członków Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów.

List papieża z zachętą do upamiętniania lokalnych świętych. Począwszy od przyszłego roku 9 listopada będzie dniem, w którym we wszystkich Kościołach lokalnych będą wspominani miejscowi świadkowie wiary: święci i błogosławieni, a także ci, których proces beatyfikacyjny jest w toku i względem których zatwierdzono dekret o heroiczności cnót. Franciszek wyjaśnia, że nie chodzi o ustanowienie nowego wspomnienia liturgicznego, lecz o zwrócenie uwagi na postacie, które naznaczyły drogę lokalnej wspólnoty chrześcijańskiej. Podkreśla, że ważne jest, aby inspirować się miejscowymi wzorami świętości.

Papieski list o odnowie studium historii Kościoła, zwłaszcza w ramach formacji do kapłaństwa. Franciszek wskazuje m.in. na zagrożenia, wynikające z wymazywania przeszłości i zaniku wrażliwości historycznej we współczesnym społeczeństwie. Czyni to bowiem człowieka bardziej podatnym na bezkrytyczne przyjmowanie ideologii i tendencyjnych czy wręcz prefabrykowanych narracji historycznych, które służą usprawiedliwianiu wojen i prześladowań. „Bez pamięci nigdy nie można iść naprzód” – podkreśla papież.

GRUDZIEŃ

Konsystorz związany z mianowaniem 21 nowych kardynałów. Pochodzą oni z 18 państw. Po raz pierwszy w historii swego kardynała mają Serbia i Iran, a po wielu latach przerwy – Algieria. Zwraca uwagę duża liczba zakonników (aż 11). Najwięcej nominatów reprezentuje Europę (7) i Amerykę Łacińską (5). Trzech pracuje w Kurii Rzymskiej, jeden jest byłym nuncjuszem apostolskim. Dwóch należy do obrządków wschodnich (ukraińskiego greckokatolickiego i syromalabarskiego). Najstarszy ma 99 lat, a najmłodszy 44. Po konsystorzu Kolegium Kardynalskie liczy 253 purpuratów (najwięcej w historii), z których 140 to elektorzy, mający prawo udziału w ewentualnym konklawe, a 113 to nie-elektorzy, którzy ukończyli 80 lat. Polska ma obecnie pięciu kardynałów (Stanisław Dziwisz, Konrad Krajewski, Kazimierz Nycz, Stanisław Ryłko i Grzegorz Ryś).