Kultura solidarności drogą przezwyciężenia ubóstwa

  gaudium.pl Janusz Mariański: "Godność ludzka w kontekście społecznym" Fragment książki "Godność ludzka w kontekście społecznym" ks. Janusza Mariańskiego publikujemy za zgodą Wydawnictwa Archidiecezji Lubelskiej "Gaudium" (przeczytaj więcej o książce)

W naszych czasach coraz częściej wyrażane jest przekonanie, że „wszyscy mają prawo do «chleba powszedniego», to znaczy do tego, co jest niezbędne do życia. Równie mocno odczuwana jest potrzeba ustanowienia należytej równości praw oraz okazywania sobie wzajemnej solidarności, która zjednoczy rodzaj ludzki” (Orędzie Jana Pawła II na Światowy Dzień Misyjny 1999 roku) [1]. W podstawowych kwestiach dotyczących walki z głodem, chorobami i ubóstwem nie wolno kierować się wyłącznie prawem zysku. W obliczu narastających nierówności w świecie pierwszą wartością, którą należy coraz bardziej upowszechniać, jest z pewnością solidarność i związane z nią dążenie do sprawiedliwości. Nie można kierować się wyłącznie dążeniem do korzyści. Należy łączyć uprawniony zysk z praktyką solidarności. Zwłaszcza rozwiązanie problemu ubóstwa i głodu jest zadaniem najpilniejszym z pilnych.

Ubodzy, zarówno w krajach rozwijających się, jak i w krajach zasobnych i bogatych, „domagają się praw do uczestnictwa w użytkowaniu dóbr materialnych i chcą, aby wykorzystano ich zdolność do pracy w budowaniu świata sprawiedliwszego i szczęśliwszego dla wszystkich. Podźwignięcie ubogich jest wielką szansą dla moralnego, kulturalnego, a także gospodarczego wzrostu całej ludzkości” (CA, nr 28). Papież wzywa wszystkich, by na ubogich nie patrzeć tylko jako na problem społeczny, ale jako na tych, którzy mogą stać się podmiotami i czynnymi twórcami nowej i bardziej ludzkiej przyszłości dla całego świata (Orędzie Jana Pawła II na Światowy Dzień Pokoju 1 stycznia 2000 roku) [2].

Dramat ogólnoświatowego ubóstwa milionów ludzi nie wynika z braku zasobów ziemi, ale z faktu, że istniejące struktury gospodarcze, społeczne i kulturowe nie są w stanie sprostać potrzebom autentycznego rozwoju. W tym kontekście Kościół katolicki często apeluje o nową kulturę solidarności i o konkretne działania mające na celu obronę praw tych, którzy ich zostali pozbawieni. Jan Paweł II podkreślał, że procesami globalizacji ekonomicznej należy konsekwentnie kierować zgodnie z zasadami solidarności i szacunkiem dla godności osoby ludzkiej. Globalizacja solidarności opierająca się na „kulturze solidarności” powinna być udziałem każdego człowieka.

Jan Paweł II zgłaszał często konkretne postulaty zmierzające do rozwiązania dramatu ubóstwa wielu krajów. Apelował na przykład o ostateczne rozwiązanie problemu zadłużenia zagranicznego, które nęka od wielu lat kraje ubogie (darowanie długów krajom najuboższym lub przynajmniej znaczna ich redukcja). Proponował dostarczenie niezbędnych środków na walkę z głodem, niedożywieniem, analfabetyzmem, chorobami i dewastacją środowiska naturalnego, a także udostępnienie technologii i dzielenie się zasobami materialnymi, zmniejszenie wydatków na zbrojenia. W trosce o jawność życia społecznego należy dążyć do tego, aby darowane długi oraz udzielane znów kredyty i inwestycje zostały spożytkowane dla dobra wspólnego. Ważna jest pomoc naukowa i wykwalifikowany personel wspomagający transformacje lokalnej gospodarki (formacja kadr dla krajów rozwijających się).

„Walka z ubóstwem to jedno z wielkich wyzwań, jakie staje przed ludzkością w nowym tysiącleciu. Niezbędne pożywienie, ochrona zdrowia, wykształcenie i praca to nie tylko cele postępu - to podstawowe prawa, których nadal niestety odmawia się milionom ludzi. Prawa człowieka i postęp muszą iść w parze, ale potrzebna jest ściślejsza współpraca międzynarodowa na rzecz narodów w najtrudniejszej sytuacji” (Modlitwa niedzielna z papieżem Janem Pawłem II w dniu 29 czerwca 2000 roku) [3]. Z tej przesłanki wynikają częste apele papieża o solidarność z ubogimi, z głodującymi i potrzebującymi.

W wypowiedziach papieskich dotyczących Wielkiego Jubileuszu postulaty dotyczące znacznej redukcji lub całkowitego zniesienia zobowiązań finansowych, które uniemożliwiają rozwój krajów Trzeciego Świata, pojawiają się stosunkowo często. W przemówieniu do przedstawicieli „Jubilee 2000 Debt Campaign” z dnia 23 września 1999 roku Jan Paweł II zaznaczył: „Redukcja zadłużenia jest oczywiście jednym z aspektów większego przedsięwzięcia, jakim jest walka z ubóstwem i tworzenie takich warunków, aby mieszkańcy krajów najuboższych mogli w pełni uczestniczyć w uczcie życia. Programom redukcji zadłużenia musi towarzyszyć zdrowa polityka gospodarcza i dobre zarządzanie. Równie ważne, a może jeszcze ważniejsze jest, aby z dobrodziejstw płynących z redukcji zadłużenia mogli korzystać najbiedniejsi, a to dzięki konsekwentnym i całościowym inwestycjom w zdolności ludzkie, zwłaszcza poprzez oświatę i opiekę zdrowotną. Człowiek jest najcenniejszym bogactwem każdego kraju i każdego systemu ekonomicznego. Jednakże redukcja zadłużenia to sprawa najpilniejsza. Z wielu względów jest ona dla krajów najuboższych wstępnym warunkiem postępu w walce z ubóstwem. Fakt ten jest obecnie powszechnie uznawany i trzeba tu podkreślić zasługi tych, którzy przyczynili się do tej zmiany w sposobie myślenia” [4].

1. „L’ Osservatore Romano” 21: 2000 nr 1 s. 7.
2. „L’ Osservatore Romano” 21: 2000 nr 10 s. 52.
3. „L’ Osservatore Romano” 20: 1999 nr 11 s. 26.
4. „L’ Osservatore Romano” 20: 1999 nr 9-10 s. 10.