Misje w cieniu wojen

Zgromadzenie Sióstr Służek NMP Niepokalanej, chcąc podziękować Panu Bogu za zbliżające się 100 lat istnienia, postanowiło wysłać pierwsze misjonarki do Rwandy.

– Siostry wyjechały w 1977 roku, a ja dojechałam do nich za rok, dokładnie w 100-lecie naszego zgromadzenia. Wyjechałyśmy na naukę języka francuskiego do Szwajcarii, a potem do Rwandy. Nie miałyśmy domu ani doświadczenia. Nie zapomnę naszych początków. Uprawiałyśmy poletko, żeby posadzić jakieś jarzyny. Następnego dnia spadł ulewny deszcz i ziemia wraz z nim spłynęła. Wtedy zaczęłyśmy się uczyć od starszych misjonarzy, jak tutaj uprawia się ziemię – wspomina. Siostra Teresa pracowała w przychodni jako pielęgniarka. Po roku została wysłana do Belgii, gdzie w Antwerpii skończyła medycynę tropikalną. – To mi bardzo pomogło w mojej pracy, w podejściu do ludzi i poczuciu pewności. Nie bałam się, że ktoś mi zarzuci, iż czegoś nie wiem czy nie umiem – mówi.

Siostry służki przez minione 38 lat założyły 4 placówki misyjne – 3 w Rwandzie i 1 w Kongu. Cieszą się też rodzimymi powołaniami.

Te dwa afrykańskie kraje, od lat nękane wojnami i konfliktami, są bardzo biedne. Stąd też warunki materialne tubylców w dużej mierze określają zadania misjonarek. – Spieszymy z pomocą osobom chorym, a zwłaszcza dzieciom umierającym z głodu. Prowadzimy przychodnie zdrowia, w skład których wchodzą ambulatorium, część szpitalna, położnictwo oraz ośrodek dożywiania. Umożliwiamy także naukę dziewczętom, gdyż są tam ogromne dysproporcje w edukacji chłopców i dziewcząt. Uczą się u nas czytać, pisać, gotować, szyć, uprawiać ziemię. Misje muszą same utrzymać szkołę, nie mamy dotacji państwowych – wylicza s. Teresa.

Maczety i puszki

Kiedy siostry służki stawiały pierwsze kroki w Rwandzie, nic nie zapowiadało tych strasznych rzeczy, które miały się wydarzyć. – Tubylcy odnosili się do nas bardzo życzliwie. A i między nimi nie było widać specjalnych napięć. Członkowie plemion Tutsi i Hutu żyli obok siebie. Były też rodziny mieszane. Umieli żyć razem – opowiada misjonarka. Jednakże Tutsi i Hutu od stuleci ze sobą rywalizują, a ich wzajemna historia pełna jest brutalnych konfliktów. Trudno też wskazywać na jednoznacznego winowajcę. Jest faktem, że gdy w 1993 roku podpisano porozumienie kończące rwandyjską trzyletnią wojnę domową, zamiast upragnionego pokoju, rozpoczęły się dwie straszliwe rzezie. Najpierw Hutu bezlitośnie mordowali Tutsich, a potem przyszedł rewanż. Ofiary tych strasznych czynów przekraczają milion osób.

W tym właśnie czasie s. Teresa nie przypuszczała, do czego będą potrzebne jej medyczne umiejętności. – Trzy dni i trzy noce byłam w Rwandzie pośród ognia. Paliły się domy. Przynosili mi ludzi pociętych maczetami, a ja ich zszywałam. W życiu czegoś podobnego nie robiłam. Pamiętam mężczyznę z pociętą maczetą tylną częścią głowy i pleców. Zszywałam mu to wszystko, a on pytał: „Siostro, czy nie wychodzi mi mózg?”. Dałam mu leki, a następnego dnia chodził, podpierając się laskami. Wtedy byłyśmy same, bo miejscowy personel bał się przyjść do pracy. Ukrywałyśmy też rodzinę Tutsich, a później również człowieka z Hutu, za co groziła kara śmierci – wspomina.

Te straszne wydarzenia i konieczność ratowania współsióstr Rwandyjek sprawiły, że siostry przeniosły się do sąsiedniej Republiki Konga. Nie był to jednak prosty wyjazd, bo wiązał się z nielegalnym przewiezieniem wspomnianych zakonnic. Siostry jechały dwoma samochodami. W jednym były jakieś rzeczy, a w drugim – ukryte siostry.

– To była wielka Boża Opatrzność, bo gdy celnik zapytał mnie, co mam w samochodzie, powiedziałam: kartofle, benzynę, puszki, kapustę. Kazał sobie dać puszek. Dałam mu paczkę zup i czekolady. Poszedł sobie. Potem przyszli drudzy i kazali otworzyć samochód. Na szczęście nie ten, w którym byli przewożeni ludzie – opowiada misjonarka.

Karabiny i duchy

Ucieczka do Republiki Konga (wtedy jeszcze Zairu) stała się zaczątkiem nowej placówki mariowskich służek w Karhali. Ale i tam w 1996 r. rozpoczął się konflikt zbrojny, nazwany później I wojną domową w Kongu. W jej wyniku przy wsparciu sił rebelianckich z Ugandy i Rwandy obalony został prezydent Mobutu Sese Seko, a kraj zmienił nazwę z Zairu na Demokratyczną Republikę Konga. Ta wojna trwała 2 lata, a rok później rozpoczęła się 5-letnia II wojna domowa. I znów polskie misjonarki znalazły się w środku tego tygla przemocy i nienawiści. Rodzi się pytanie, czy w tamtym momencie nie pojawiła się myśl o zamknięciu misji i powrocie do Polski.

– Trzeba pamiętać, że to były czasy, gdy jeszcze nie było telefonów komórkowych czy portali społecznościowych i kontakty z domem generalnym w Mariówce nie były takie szybkie. Przeczytałam w prasie, że w kościele na Krzeptówkach w Zakopanem były napad i próba gwałtu. I pomyślałam, że skoro w Polsce dzieją się takie rzeczy, i to w domu Bożym, to czy w Afryce jest mniej bezpiecznie? Matka generalna zostawiła nam pełną wolność. Postanowiłyśmy zostać – wyjaśnia s. Teresa.