Pesach

Do kwartodecymanów należeli Polikarp ze Smyrny i Meliton, biskup Sardes. Ten ostatni w jednej z homilii paschalnych mówi, że rozdział 12 Księgi Wyjścia jest najpierw czytany w języku hebrajs­kim, a następnie wyjaśnia, w jaki sposób baranek jest ofiarowany i w jaki sposób lud jest zbawiony: „Zrozumcie więc, umiłowani, że tajemnica Paschy jest zarazem nowa i dawna, wieczna i przemijają­ca, zniszczalna i niezniszczalna, śmiertelna i nieśmiertelna. Jest dawna według Prawa, nowa według Słowa, przypadkowa według świata, wieczna według łaski, zniszczalna przez ofiarowanie baran­ka, niezniszczalna przez życie Boga, śmiertelna przez złożenie Go do grobu, nieśmiertelna przez Jego zmartwychwstanie (...) To On, prowadzony na śmierć jak baranek i jak baranek zabity, wykupił nas z niewoli świata jak z ziemi egipskiej i wyrwał z mocy diabła jak z rąk faraona. Naznaczył nasze dusze pieczęcią swego Ducha i członki nasze pieczęcią własnej krwi (...) Wywiódł nas z niewoli do wolności, z ciemności do światła, ze śmierci do życia, z ucisku do wiecznego królowania. Sprawił, że staliśmy się nowym kapłań­stwem i ludem wybranym na zawsze. On jest Paschą naszego zbawienia, On w tylu ludziach cierpi tyle zła".

Uderzająca jest zbieżność tej homilii z pierwszych wieków chrze­ścijaństwa z tekstem Miszny (Pes 10,5): „W każdym pokoleniu winniśmy patrzeć na siebie jako na tych, którzy wyszli z Egiptu, według tego co powiedziano: «W tym dniu będziesz opowiadał synowi swojemu: dzieje się tak ze względu na to, co uczynił Pan dla mnie w czasie wyjścia z Egiptu». Dlatego mamy chwalić, sławić, wielbić, oddawać cześć i błogosławić Tego, który uczynił wszystkie te znaki dla nas i dla naszych ojców: wywiódł nas z niewoli do wolności, ze smutku do wesela, z żałoby do święto­wania, z ciemności do wielkiego światła, z poddaństwa do od­kupienia".

Kontekstem, w którym należy umieścić oba te ustępy, jest rytuał święta Paschy. W rytuale zarówno Synagogi, jak i Kościoła mó­wiąca o przeszłości opowieść z Księgi Wyjścia staje się tajemnicą, która jest obchodzona w czasie teraźniejszym.

W chrześcijańskich tekstach o święcie Paschy rolę dominują­cą odgrywa baranek paschalny; ten baranek, o którym mowa w Księdze Wyjścia (12,46) to Chrystus, o którym święty Jan pisze: Stało się to, aby się wypełniło Pismo: Kości Jego nie będą łamane (J 19,36; Wj 12,46).

O ofierze Izraela napisano w Księdze Rodzaju, że Abraham był gotów ofiarować swego jedynego syna, lecz ten został wyku­piony, zamiast niego złożył Abraham w ofierze całopalnej barana (Rdz 22,2-13).

Tradycja żydowska umieszcza ofiarę Izraela i baranka na górze Syjonu, w okresie Paschy. Ponadto Mechilta do Wj 12,13 uczy: Kiedy widzę krew baranka, widzę krew ofiary Izaaka. Według tradycji rabinicznej istnieje bardzo ścisły związek między historią Izaaka i rytuałem Paschy, co pozwala widzieć w ofierze Izaaka rodzaj opowieści paschalnej.

W chrześcijańskiej interpretacji ofiary Izaaka jest ona często dostrzegana przez Ojców Kościoła jako wyobrażenie męki Jezusa; niekiedy za wyobrażenie Jezusa uważany jest złożony w ofie­rze zamiast Izaaka baran, prawdziwy zabity na ofiarę baranek paschalny.

Tak jak Izaak został wybawiony przez ofiarę barana, tak samo lud zostanie wybawiony przez ofiarę swego „baranka", Jezusa.

„Chrześcijańska" lektura komentarza Midrasz Rabba do tego tekstu (Rdz 22) w uderzający sposób przywołuje na myśl mękę Chrystusa. Czytamy w nim, że Abraham, zanim włożył drwa na ramiona swego syna Izaaka, „niósł drwa na ofiarę jak ten, który niesie na ramionach swój krzyż"!