Betania - wieś Marty, Marii i Łazarza

Pobyt w tym miejscu obudził we mnie wiele wspomnień. Karty Ewangelii tak wyraźnie przecież rysują dom Łazarza i jego sióstr. To tu Jezus przebywał wielokrotnie odpoczywając pośród przyjaciół po trudnych spotkaniach ze zwierzchnikami judaizmu w świątyni. I tu dokonał cudu, którym przypieczętował wyrok na własne życie.

Wieś znajdująca się zgodnie z danymi Ewangelii u wschodnich zboczy Góry Oliwnej w odległości 15 stadiów (czyli ok. 2700 m) od Jerozolimy, odpowiada mniej więcej dzisiejszemu al-Azarije. Nazwa ta jest arabskim zniekształceniem nazwy Lazarium, jaką chrześcijanie nadali w IV w. temu niewielkiemu osiedlu, wyrosłemu z czasem wokół kościoła wzniesionego nad grobem Łazarza. Wzmiankowana w Starym Testamencie jako Anania, zasiedlona ponownie przez Żydów po ich powrocie z niewoli babilońskiej (538 p.n.e.). Dzisiejsza Betania zwana popularnie "Łazarzowo" znajduje się na terytorium Autonomii Palestyńskiej (Zachodni Brzeg) i jest zamieszkana przez Palestyńczyków, wśród których są chrześcijanie i muzułmanie.

W Ewangeliach miejscowość ta zasłynęła dzięki rodzeństwu: Marty, Marii i Łazarzowi zaprzyjaźnionemu z Jezusem oraz ze spotkania Chrystusa z Szymonem Trędowatym w szabat przed męką. Tu też miała miejsce scena namaszczenia… Betanię odwiedziłam dwa razy. Każdy pobyt tu był inny, różny, bo inaczej doświadcza się tego miejsca, gdy ramowy program wycieczki zmusza do intensywnego poznawania, a inaczej gdy samodzielnie się spaceruje i jest czas na refleksje.

Kiedyś w Betanii były dwa kościoły, położone niedaleko od siebie. Jeden wznosił się na domniemanym grobie Łazarza, drugi na miejscu, w którym jak uważano miał być dom Marty i Marii lub - zdaniem innych - Szymona Trędowatego. Dziś jest jeden kościół i jeden meczet, ale może po kolei...

Sanktuarium Marii i Marty
Obecne sanktuarium wzniesione zostało w latach 1952-1953 według projektu A. Barluzziego na ruinach poprzednich kościołów. Na dziedzińcu i w kościele można dziś zobaczyć pozostałości mozaik tych kościołów z IV i V w. Egeria, która ok. 384 r. odbyła pielgrzymkę do miejsc świętych, napisała w swoim dzienniku, że w sobotę przed Niedzielą Palmową w Lazarium, czyli w Betanii, odbywały się uroczystości liturgiczne, którym przewodził biskup Jerozolimy. Najpierw wierni zbierali się w kościele, znajdującym się w miejscu, do którego Marta, siostra Łazarza, wyszła naprzeciw Panu. Tyle historii.

Współczesna świątynia to kwadrat centralny, przykryty kopułą, odpowiadający szerokością nawie środkowej kościoła z VI w., natomiast prostokątne absydy, nadające świątyni plan krzyża, zajmują miejsce dawnej absydy i naw bocznych. Fasada główna i boczne mają linie ciężkie i surowe. Kościół więc ma kształt rzymskiego grobowca, na pamiątkę grobu Łazarza, z którego wyszedł wskrzeszony przez Chrystusa. Wewnątrz, w wielkich lunetach, mozaiki zaprojektowane przez C. Vagariniego przedstawiają sceny związane z Betanią: wskrzeszenie Łazarza, rozmowę Jezusa z Martą i Marią, namaszczenie Jezusa przez Marię w domu Szymona Trędowatego.

Kościół jest bez okien, jedynie umieszczone w kopule latarnie dają nikłe światło, co symbolizuje prawdę o świetle pochodzącym od Boga. To Jezus jest światłością świata i rozjaśnia mroki śmierci. Kopuła ozdobiona jest czterdziestoma ośmioma mozaikami, które na różny sposób wyrażają ideę zmartwychwstania: białe gołębie, płomienne języki ognia i rozwijające się pęki kwiatów. Pod kopułą na posadzce znajdują się dwa koncentryczne koła. Wewnętrzne jest czarne, symbolizuje ono czas i śmierć. Natomiast zewnętrzne koło koloru białego oznacza wieczność, życie bez końca.

Symbol zmartwychwstania wyraża krzyż, znajdujący się na ścianie za głównym ołtarzem na tle promienistego słońca. W głównym ołtarzu obok znajduje się obraz przestawiający nauczającego Jezusa, otoczonego przez uczniów. Przed Nim stoi Marta wypowiadająca słowa: „Panie, gdybyś tu był, mój brat by nie umarł”, pod nim zaś napis: „Rzekł do niej Jezus Ja Jestem Zmartwychwstaniem i Życiem”.

Po lewej stronie kościoła znajduje się obraz poświęcony Marii i Marcie, które będąc w komnacie klęczą u stóp Jezusa, a pod nim widnieje napis: „A Pan jej powiedział: Marto, Marto, troszczysz się i niepokoisz o wiele”. Z prawej zaś strony obraz zatytułowany „Wskrzeszenie Łazarza”. Na nim Jezus rozmawia z siostrami, a uczniowie otwierają drzwi grobu, z którego wychodzi Łazarz, cały zawinięty w opaski. Pod obrazem znajduje się napis: „Ojcze (…) aby uwierzyli, żeś Ty mnie posłał”.

Dopełniając opisu wnętrza dodam jeszcze, że nad drzwiami wejściowymi umieszczono obraz zatytułowany: „Uczta u Szymona”, przedstawiający Jezusa podczas kolacji u Szymona Trędowatego oraz kobietę, która klęcząc namaszcza olejkiem nardowym Jego nogi. Wychodząc z kościoła, po lewej stronie od wejścia dostrzegłam jeszcze wmurowaną w ścianę tablicę informującą, że 4 stycznia 1964 roku był tu papież Paweł VI, podczas swej pielgrzymi do ziemi Świętej. Na zewnątrz, naprzeciwko głównego wejścia znajduje się jego popiersie. Paweł VI był po św. Piotrze pierwszym papieżem, który odwiedził to miejsce.

Obecny kościół jest mniejszy od tych, które w tym miejscu stały w minionych epokach. Dlatego na zewnątrz niego można dostrzec wiele pozostałych elementów architektonicznych i piękne mozaiki. Przy kościele zbudowany jest klasztor, natomiast obok zabudowań należących do franciszkanów znajduje się meczet z wyniosłym minaretem, a nieco dalej stoi cerkiew prawosławna.