Jeżeli praktyka Wielkiego Postu będzie w Kościele zaniedbana...

Umartwienie wewnętrzne i zewnętrzne
Z powyższego wynika, że umartwienie nie może być ani wyłącznie wewnętrzne, ani wyłącznie zewnętrzne, ale i jedno, i drugie. Trzeba przyznać, że umartwienie wewnętrzne jest ważniejsze, bardziej podstawowe i głębiej leczące ducha niż zewnętrzne. W dzisiejszych czasach jednak nadmiernie się lekceważy umartwienie zewnętrzne, co często prowadzi do tego, że umartwienie w ogóle zanika. Ci, którzy wyłącznie mówią o umartwieniu wewnętrznym, często w ogóle żadnego umartwienia nie praktykują z wielką szkodą dla swego uświęcenia. Trzeba wychowywać, a więc umartwiać całego człowieka takiego, jakim jest, złożonego i z ducha i z ciała.

Nie można nie dostrzegać, że umartwienie, zwłaszcza może zewnętrzne, jest tym kluczowym elementem ascezy, który nasze pokolenie w bardzo dużej mierze zaniedbało. Ojcowie nasi grzeszyli solidnie, ale przy tym pokutowali, my zaś grzeszymy chyba nie mniej, ale nie umiemy pokutować. Dość spojrzeć, jak wygląda dziś w Kościele praktyka Wielkiego Postu! Papież Benedykt XIV powiedział, że jeżeli praktyka Wielkiego Postu będzie w Kościele zaniedbana, to nastąpią czasy degeneracji duchowej, a nawet i fizycznej człowieka. Stąd też palące nawoływanie Matki Bożej w Fatimie do pokuty.

Obowiązek a umartwienie
A jednak do tego pesymistycznego obrazu trzeba wnieść pewną zasadniczą poprawkę. Kierownik, który nie żyje w abstrakcji, zdaje sobie sprawę z miary umartwienia, jaką niesie ze sobą dzisiejsze życie, które żąda nieraz wysiłków przekraczających siły. Praca ponad normę z powodu lichych zarobków, braki i wyrzeczenia wszelkiego rodzaju, aby utrzymać rodzinę i wychować dzieci, ciasnota mieszkaniowa z całą udręką, jaką stanowi zagęszczenie dla ludzi umęczonych, zdenerwowanych, często wyczerpanych, zachwianych psychicznie lub duchowo, to wszystko zawiera bardzo wiele umartwień zesłanych przez Opatrzność, tudzież otwiera szerokie pole do praktyki zaparcia się siebie na każdy dzień, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagą ogólne osłabienie zdrowia.

Jak bardzo ważną jest rzeczą, by duch ludzki się nie załamywał ani nie drętwiał w bezmyślnym, biernym i ogłupiającym znoszeniu takich okoliczności, ale by umiał z nich uczynić w łączności z Mszą Świętą swój ofiarny czyn. Zwłaszcza praca jest specyficzną formą ascezy i umartwienia dzisiejszych czasów. Bł. Placyd Riccardi wypowiedział zdanie, że znakomitym umartwieniem jest obowiązek, jeżeli się do głębi zrozumie jego wymagania i usiłuje im sprostać. Takie ze wszech miar poważne i odpowiedzialne podejście do obowiązku zmusi niezawodnie człowieka do bardzo surowego życia na co dzień. Ta zaś forma umartwienia jest jak najbardziej naturalna i zdrowa, bezpieczniejsza od wielu innych, bo nie wymyślona przez nas, ale wynikająca z samej natury naszych obowiązków i naszego poważnego ich rozumienia.

Dzisiejsi ludzie lepiej rozumieją te umartwienia, z którymi się wiąże wypełnienie obowiązku względem służby bliźniemu. Gorzej jest z tym spontanicznym umartwieniem siebie, płynącym z czystego ducha ofiary i nie wiążącym się z żadnym czynem utylitarnym. To jest niewątpliwie mankament, świadczący o braku miłości Boga i ducha pokuty, świadczący również o tym, że dzisiejszy człowiek jest wrażliwszy na wartości społeczne niż religijne. Tego mankamentu trudności dzisiejszego życia nie powinny nam przesłaniać, bo płynące z nich umartwienie tego spontanicznego i bezinteresownego daru nie zastąpi.

Fragment książki „Kierownictwo duchowe”

Piotr Rostworowski OSB / EC – benedyktyn, pierwszy polski przeor odnowionego w 1939 roku klasztoru w Tyńcu. Więzień za czasów PRL-u. Kameduła – przeor eremów w Polsce, Włoszech i Kolumbii. W ostatnim okresie życia rekluz oddany całkowitej samotności przed Bogiem. Zmarł w 1999 roku i został pochowany w eremie kamedulskim we Frascati koło Rzymu. „Był zawsze bliski mojemu sercu” – napisał po Jego śmierci Ojciec Święty Jan Paweł II. Autor licznych publikacji z dziedziny duchowości i życia wewnętrznego.