Tuchów: Matka Boża z rozkwitłą różą

Stara tradycja benedyktyńska mówi, że pierwszy kościół w Tuchowie został wybudowany jeszcze przed rokiem 1079. Wzniesiono go na wzgórzu zwanym "Lipie" - nazwa od gaju lipowego - po prawej stronie rzeki Białej. Został on poświęcony pod wezwaniem Matki Bożej Wniebowziętej. Według tej tradycji miał być on poświęcony przez Św. Stanisława Szczepanowskiego, biskupa krakowskiego. Po przeniesieniu parafii do nowo wybudowanego kościoła Św. Jakuba w roku 1458, kościół Najświętszej Maryi Panny został opuszczony i zaniedbany.

Nowy okres świetności kościoła Najświętszej Maryi Panny związany jest z rozwojem kultu Matki Bożej w tuchowskim Obrazie. Od 1597 roku miały tutaj miejsce nadzwyczajne zjawiska, które przyczyniły się do powstania i rozwoju ruchu pielgrzymkowego. Gdy liczba pielgrzymek wzrastała, uznano, że mały kościółek jest niegodny "Cudotwórczyni Tuchowskiej", Zaczęto więc myśleć o budowie nowego kościoła, sprawa jednak nie była łatwa. O wielkich trudnościach świadczy fakt, że nowy kościół budowano prawie 17 lat (1665-1682).

Kościół został konsekrowany pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i Św. Stanisława, Biskupa i Męczennika, w dniu 8 września 1687 roku.

Obraz Matki Bożej sprowadzono do Tuchowa ok. połowy XVI wieku. Pochodzi on z lat 1530/40 z polskiej szkoły malarskiej Mistrza z Bodzentyna. Obraz Matki Bożej Tuchowskiej został namalowany na desce lipowej o wymiarach 58,2 na 44 cm, tłustą temperą na zaprawie kredowej. Jest to technika typowa dla okresu renesansu. Przedstawia Matkę Boża do połowy postaci z Dzieciątkiem Jezus na lewym ręku. Głowa Madonny i Dzieciątka są zwrócone wprost ku patrzącemu, oczy szeroko otwarte, spoglądają poważnie, ale zarazem z ogromną dobrocią. Twarz Matki Bożej jest szczególnie piękna, młodziutka, promieniejąca prawdziwie matczyną miłością. Dzieciątko Jezus jest przedstawione w całej postaci z bosymi nóżkami. Prawa Jego rączka spoczywa na błękitnej kuli zakończonej krzyżykiem, która oznacza glob ziemski lub wszechświat. Jest to wymowny symbol panowania Chrystusa nad światem odkupionym Jego męką i śmiercią na krzyżu. Lewą rączkę podnosi Dzieciątko ku górze gestem błogosławieństwa, względnie łaskawego pozdrowienia, czy zaproszenia. Taka symbolika podkreśla zarazem myśl że Maryja jest Matką nie tylko małego Dzieciątka, ale że ma wielki udział w Jego dziele, jest Matką odkupionego Ludu Bożego i Pośredniczką ludzkiego zbawienia. Majestatu królewskiego dodają na obrazie Dzieciątku i Madonnie złote nimby wokół głów i domalowane w późniejszym okresie korony, przykryte obecnie przez szlachetne korony metalowe.

Matka Boża trzyma w prawej ręce rozkwitłą różę. Dzięki temu obraz tuchowski zalicza się do maryjnej grupy ikonograficznej powiązanej z krzewem różanym, wizją apokaliptyczną i ogrodem rajskim. Jest to połączenie idei teologicznych obejmujących jakby klamrą całe życie i powołanie Maryi: Niepokalane Poczęcie jako punkt wyjścia i Ukoronowanie na tle przywróconego raju królestwa Bożego jako punktu dojścia. Możemy też dopatrzyć się tutaj aluzji do modlitwy różańcowej, gdzie, Zwiastowanie ukazuje nam Maryję Niepokalaną i Pełną Łaski w zaraniu Jej powołania, a ostatnia tajemnica przedstawia Matkę Bożą uwielbioną w chwale. Tchnący jakąś ogromną dobrocią i wyrozumiałością dla wszelkich ludzkich potrzeb obraz Matki Bożej Tuchowskiej zdaje się wyrażać również idee "Nawiedzenia". Z tą tajemnicą przecież był przez kilka stuleci związany tzw. Wielki Odpust Tuchowski.

Oryginalne, malowane szaty Matki Bożej i Dzieciątka pokrywa obecnie metalowa „sukienka” wykonana z pozłacanej, srebrnej blachy. Umniejsza to wdzięk i ekspresję oryginału, jednak obfitość złota na obrazie i wokół niego mówi pielgrzymowi, że przybył do Domu Złotego i Bramy Nieba. Nawiedzająca nas przez swój obraz Maryja, to potężna Cudotwórczyni Tuchowska i wielka Pośredniczka Bożych łask.