Zajrzeć do grobu św. Pawła

Otwarcie sarkofagu, znajdującego się w rzymskiej Bazylice św. Pawła za Murami, zamknęłoby dyskusje na temat miejsca pochówku Apostoła Narodów. Po latach badań archeolodzy potwierdzili tylko, że sarkofag znajdujący się pod głównym ołtarzem jest prawdziwy. Nie są jednak całkowicie pewni, że znajduje się w nim ciało św. Pawła.

Apostoł pod ołtarzem

Potwierdzenie prawdziwości sarkofagu jest rewelacją archeologiczną. Prace wykopaliskowe w Bazylice św. Pawła za Murami trwały cztery lata. Podjęto je, gdyż wielu pielgrzymów przybyłych do Wiecznego Miasta z okazji Jubileuszu Roku 2000 było rozczarowanych, że nie można dotknąć, a przynajmniej zobaczyć grobu Apostoła Narodów.

– Zawsze byliśmy pewni, że grobowiec św. Pawła musi być pod ołtarzem – mówi kierujący pracami naukowców Giorgio Filippi, archeolog odpowiedzialny w Muzeach Watykańskich za zbiory epigraficzne. Sarkofag Apostoła Narodów, z którego bocznej strony zdjęto przykrywający go beton, jest już dobrze widoczny. Przez nową, przejrzystą posadzkę widać wyraźnie resztki apsydy bazyliki stojącej w tym miejscu w czasach Konstantyna. Właśnie w apsydzie, 130 centymetrów pod głównym ołtarzem, naukowcy odkryli cenny sarkofag.

Bazylika św. Pawła została ufundowana w miejscu, gdzie zgodnie z tradycją miał być pogrzebany Apostoł. Został on stracony podczas prześladowania chrześcijan przez cesarza Nerona. Zwłoki ukochanego mistrza zabrał jego uczeń Tymoteusz i pochował na pobliskim cmentarzu. Pamięć o grobie św. Pawła trwała do IV wieku. Gdy cesarz Konstantyn postanowił uczcić wielkiego męczennika chrześcijaństwa, wzniósł bazylikę dokładnie nad miejscem pochówku Apostoła. Świątynię zbudowano tak, że sarkofag z ciałem był doskonale widoczny. W ciągu wieków, najpierw rozbudowując, a następnie rekonstruując po pożarze bazylikę, stopniowo podnoszono poziom posadzki, aż grobowiec zupełnie został zakryty.

Marmur przemówił

– Z historycznego i archeologicznego punktu widzenia możemy być pewni, że 18 listopada 390 r., kiedy konsekrowano bazylikę, wiernym całego świata wskazano ten sarkofag jako grób świętego Pawła – mówi Giorgio Filippi. Sarkofag ma długość 2 m i 55 cm, szerokość 125 cm, a wysokość 97 cm.

W latach 1838–1840 grób został pokryty betonem. Dziś archeolodzy usunęli warstwę betonu i odsłonili grób Apostoła. Dotychczas archeolodzy odkryli na sarkofagu tylko jeden napis, bo odsłonięto tylko jeden bok sarkofagu. Pozostałą część ciągle zakrywa beton. Naukowcy najpierw natrafili na płytę z inskrypcją: PAULO APOSTOLO MART(yri) – Pawłowi Apostołowi Męczennikowi. To ostatecznie przekonało ich, że mają do czynienia z prawdziwym sarkofagiem. Płyta – o wymiarach 2,12 m na 1,27 m – składa się z czterech kawałków marmuru i tkwiła nad grobem od czasów Konstantyna.

Jej górna część, ze słowem PAULO, została częściowo uszkodzona. Znajduje się w niej kilka otworów. Ponieważ zniszczyły one inskrypcję, naukowcy są pewni, że powstały później niż napis. Wykopaliska będą prowadzone dalej i naukowcy mają nadzieję na kolejne interesujące odkrycia.

Odkrycie sarkofagu pozwoliło lepiej zrozumieć tradycje związane z pochówkiem w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Pod imieniem Apostoła znajduje się owalny otwór, tak zwana fenestella confessionis, spotykany tylko na grobach męczenników. Wkładano przez niego kawałki materiału, by przez dotknięcie ciała męczennika stały się relikwiami.

Na płycie widoczne są też otwory wyżłobione przez zaczepy kadzielnicy. Prezentując w Watykanie wyniki badań, Giorgio Filippi zapowiedział, że w przyszłości być może archeolodzy zbadają też zawartość sarkofagu. Przez jeden z otworów można by wprowadzić do środka małą kamerę i w ten sposób obejrzeć wnętrze.

– Badamy możliwość przeprowadzenia badań wewnątrz grobu. Zobaczmy, czy otrzymamy na nie zgodę Papieża – mówi archiprezbiter Bazyliki św. Pawła kard. Lanza Cordero di Montezemolo, zapewniając, że badania prowadzone przez naukowców będą kontynuowane