Pokusa wielkości

Kapłan niereformowalny zatrzymuje się na pewnym etapie rozwoju. Nie ma już miejsca na wzrastanie. Warto tu przytoczyć słowa ks. Jarosława Międzybrodzkiego: „Wzrost niekoniecznie musi być związany z dobrym samopoczuciem czy psychicznym komfortem. Odwrotnie – wzrastanie często wymaga trudu, powiązane jest ze zmaganiami z własną słabością i niemocą. Jeśli mamy wzrastać, musimy dotykać swoich słabych stron, grzechu, upadku, bezradności. Wzrost nigdy nie jest przechodzeniem od sukcesu do sukcesu, od przyjaźni do jeszcze głębszych relacji. Wzrastanie nie jest sielanką! (…) Kiedy wchodzimy we wspólnotę, po krótkim okresie fascynacji prędko odkrywamy, jak bardzo inni nas drażnią i denerwują. Oni rzeczywiście grzeszą, są nieodpowiedzialni, słabi, mają zupełnie inne przyzwyczajenia niż ja, wychowali się w innych środowiskach. Stosunkowo szybko można się zorientować, że nie da się wszystkich podporządkować sobie. Oni prawdopodobnie są niereformowalni! I w tym momencie zaczyna się prawdziwy wzrost. Właśnie wtedy, gdy tracimy we wspólnocie swój komfort psychiczny. Obecność innych wydobywa z nas reakcje, o których nie mieliśmy pojęcia, kiedy byliśmy sami”^[14]. Trzeba pamiętać, że siostrą niereformowalności jest nieomylność, będąca odmianą dominacji.

Nieomylność

Podejście do drugiego człowieka z pozycji siły musi wywołać jego sprzeciw, ale jednocześnie rodzić napięcia wśród samych „kapłanów-zdogmatyzowanych nauczycieli”, bowiem jak pisał Michel Foucault: „władza – to raczej sieć zawsze napiętych, zawsze aktywnych relacji (…), przejawiających się w ustawicznej walce”^[15]. Zatem syndrom nieomylności to przeświadczenie, że inna postawa jest niemożliwa.

Niereformowalność w poglądach, która likwiduje wszelki sprzeciw i prowadzi do zanegowania partnerskich postaw pomiędzy księdzem a spotykanym przez niego człowiekiem, tworzy szereg współwystępujących cech świadczących o „dogmatyzmie edukacyjnym”:

1. Brak podejścia dialogicznego prowadzący do jednostronności w procesie edukacyjnym.
2. Szczątkowa tolerancja likwidująca (wbrew pozorom) odpowiedzialność wśród wychowanków za swoje poglądy czy postawy.
3. Tendencje do obmowy, będące przejawem braku samokrytyki.
4. Postawa antywspólnotowa, która prowadzi do alienacji i samotności w środowisku pracy.
5. Pozerstwo zamazujące prawdziwe oblicze człowieka (staje się on „przytłaczającym monolitem”).
6. Zacietrzewienie polegające na uporczywym trwaniu przy swoich teoriach^[16]

A oto najczęściej spotykane przejawy nieomylności kapłańskiej:

• brak inicjatywy do dialogu;
• uparte, subiektywne interpretowanie faktów;
• brak merytorycznych argumentów;
• przekonanie, że zmiana poglądów powoduje utratę autorytetu;
• odwoływanie się do zmyślonych argumentów;
• niechęć do osób mających inne zdanie;
• nieumiejętność przyznania się do błędu.