Azyl u Królowej Tatr

Sanktuarium Królowej Tatr, którym opiekują się ojcowie dominikanie, położone jest przy niebieskim szlaku, wiodącym na Rusinową Polanę. Dla odwiedzających je turystów jest miejscem wytchnienia – zawsze można tam liczyć na kubek ciepłej herbaty, ale i pierwszą lekcję gór. Obok pięknej, drewnianej kapliczki znajduje się ściana pamięci, na której umieszczonych jest sto kilkadziesiąt tablic. Na trzech ścianach kaplicy są trzy krucyfiksy. „Krzyż ten, prześladowany w Koziej Dolince, otrzymał azyl u Królowej Tatr w 1994 r.” – głosi tabliczka na jednym z nich.

Wszystkie znajdowały się na górskich szlakach, a na Wiktorówki zostały przeniesione w 1994 roku. Jak wspomina o. Leonard Węgrzyniak OP, wieloletni kustosz sanktuarium MB Jaworzyńskiej, metalowe krzyże zaczął w latach 70. i 80. ustawiać przy szlakach w Tatrach pewien doktor z Warszawy. Na upamiętniającym duńskie małżeństwo – Emanuela Gerharda i Emily Andersonów, którzy pomagali Polakom chorym na gruźlicę – napis jest po angielsku, pod nim data: 18 lutego 1949 roku. „Pamięci Krzysztofa, który poświęcił życie, ratując współuczestników wyprawy górskiej” – napisano na krzyżu znad Zmarzłego Stawu. Obok data: 27 stycznia 1981 roku. Nie chodziło jednak tylko o upamiętnienie czy przypomnienie czyjegoś poświęcenia. – On miał taki pomysł, żeby przy tych krzyżach znajdowały się takie skrzynki ratunkowe – opowiada o. Leonard Węgrzyniak. Na potrzebujących turystów czy wspinaczy miały tam czekać środki opatrunkowe, lampa naftowa, suchary. Jakiś czas później o usunięciu krzyży zdecydował sam inicjator ich ustawienia. – Bywały przewracane, profanowane, ludzie wieszali na nich plecaki, kurtki – wyjaśnia o. Leonard Węgrzyniak. Schronienie znalazły na Wiktorówkach, gdzie znajdują się do dzisiaj.

Krzyż z Rysów

Z innego powodu do sanktuarium MB Jaworzyńskiej trafił krzyż górujący dziś nad ścianą pamięci. W 2009 r. został zamontowany na Rysach. – Był śliczny, na szczycie wyglądał pięknie – mówi o. Marcin Dąbkowicz, dominikanin, który był wtedy przełożonym klasztoru na Wiktorówkach. Problem polegał na tym, że ustawienie krzyża nie zostało uzgodnione z władzami Tatrzańskiego Parku Narodowego ani zgłoszone do okolicznych parafii. – Zbulwersowały mnie zdjęcia, które pojawiły się w internecie. Było na nich widać przypinane do krzyża kłódki, kajdanki – opowiada o. Dąbkowicz. – Na mostach być może jest to w porządku, ale krzyż nie jest dobrym miejscem na coś takiego – podkreśla. Dlatego kiedy TPN z wątpliwościami dotyczącymi krzyża z Rysów zwrócił się do dominikanów z Wiktorówek, ci zaoferowali, że przyjmą go do swojego sanktuarium. Kończył się akurat remont ściany pamięci, była więc okazja, by krzyż zamontować właśnie w tym miejscu.

– Poza tymi historycznymi wszystkie tablice (także te bez akcentów religijnych) i krzyże stawiane na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego bez zezwolenia i wiedzy Parku były, zgodnie z obowiązującymi tam przepisami, usuwane – wyjaśnia Ewa Holek-Krzysztof z Zespołu Komunikacji i Wydawnictw TPN. Zapewnia, że zawsze odbywało się to z poszanowaniem tych symboli. – W pewnym okresie zjawisko było dość powszechne, a losy tych artefaktów pamięci – różne. Część została zwrócona rodzinom, inne znalazły schronienie w kaplicy Matki Boskiej Jaworzyńskiej Królowej Tatr. Nie było w tych działaniach żadnej złej woli, a część z nich była konsultowana z władzami kościelnymi. Stosowaliśmy się jedynie do przepisów – dodaje.

Jak jednak przypomina Ewa Holek-Krzysztof, niektóre krzyże pozostawiono – m.in. na Przysłopie Miętusim, w Dolinie Olczyskiej czy na Grzesiu. Bodaj najsłynniejszy – krzyż na Giewoncie – został z inicjatywy TPN odremontowany. – Jest w Parku również wiele miejsc upamiętniających Jana Pawła II, są miejsca kultu, kaplice, kapliczki, tablice pamiątkowe – wiemy, jak ważne to miejsca dla wielu Polaków, szanujemy to i dlatego o nie dbamy – zaznacza Ewa Holek-Krzysztof.