Skazani na nieszczęście

Gniew i pożądanie „nabierając siły pod wpływem złych przyzwyczajeń i niewłaściwego pożywienia, zaciemniają i jakby zasłaniają działalność umysłu” (Klemens z Aleksandrii, Kobierce, III, 93, 2). Istotnie, gdyby człowiek widział, ile zła i cierpień przysparza mu jego nieustająca pożądliwość i zawiść, starałby się od nich wyswobodzić.

Zazdrość wywołuje w człowieku ów przykry stan ducha, który Ojcowie określają mianem tristitia. Jest to wzburzenie, niezadowolenie, złość na siebie i na innych, wewnętrzny niepokój, niezaspokojenie.

Szczególnie narażeni na pokusę zazdrości o to, że bezbożni „cieszą się życiem”, są chrześcijanie, którzy ze względu na przekonania religijne zrezygnowali z zabiegania o dobrobyt materialny i z trudem powściągają się od przyjemności cielesnych. „Zazdrościłem bowiem niegodziwym, widząc pomyślność grzeszników. Bo dla nich nie ma żadnych cierpień, ich ciało jest zdrowe, tłuste. (...) Czy więc na próżno zachowałem czyste serce i na znak niewinności obmywałem ręce?” (Ps 73, 3-4. 13).

Zazdrość umiera wtedy, gdy umierają namiętności, którymi się ona żywi. Gdy nie jesteśmy już przywiązani do przyjemności, pieniędzy, materialnych wygód, wówczas niknie przyczyna naszych kłótni, pożądliwości i zazdrości. I tak na przykład: „Chciwy pieniędzy, jeśli dozna straty, zasmuci się gorzko, kto zaś wzgardzi majętnością, będzie pozbawiony smutku”. 

Możemy podpowiedzieć kilka konkretnych praktyk, jakie chrześcijańska tradycja ascetyczna zaleca tym, którzy pragną pokonać tę wadę:

• Zaplanować sobie na każdy dzień jakiś „kwiatek”: można na przykład zdobyć się na gest altruizmu i, poświęciwszy własne upodobania, sprawić komuś przyjemność.
• Czytać Nowy Testament oraz pisma Ojców Kościoła i biografie świętych. Lektury te pozwolą nam zakosztować, jak piękna jest bezinteresowna miłość i „oddanie swego życia za braci” (por. 1 J 3, 16).
• Modlić się szczególnie za tych, których nienawidzimy i którym zazdrościmy, a także starać się budzić w sobie względem nich uczucie łagodności i czułości przez rozmyślanie o ich ludzkich słabościach, marzeniach i lękach, ich łzach i potrzebie miłości.
• Mieć przy sobie w ciągu dnia woskową tabliczkę – dzisiaj powiedzielibyśmy zeszyt – by zapisywać wszystkie myśli, słowa lub czyny podyktowane, jak zauważymy, przez ducha zazdrości: kiedy, na przykład, przyłapiemy się na tym, że użalamy się z powodu czegoś, czego my nie mamy, a inni mają; albo gdy okazujemy poirytowanie, bo ktoś ma więcej szczęścia od nas lub został w czymś zamiast nas wyróżniony (zob. Łk 15, 25-32).

Ponadto zaś, chcąc nie tyle uzdrowić mentalny mechanizm zazdrości, ile całkowicie go wykorzenić, należy koniecznie wystrzegać się wpływu tych wszystkich książek, mediów lub środowisk, w których nieustannie wychwalane są zazdrość oraz inne namiętności.

Trzeba też pamiętać, że nawet gdy ktoś uwolnił się od najbardziej prymitywnych form zazdrości, mimo to może pielęgnować w sobie tę wadę w sferze życia religijnego, na przykład smucąc się, że inni są od niego bardziej cnotliwi i bardziej oddani Bogu. Taki ktoś, zamiast widzieć w cudzych zaletach zachętę do zdrowej gorliwości (por. Rz 11, 14), zamyka się w nienawistnym nastawieniu, zazdroszcząc innym, że są odeń lepsi, sam zaś popada w zniechęcenie, w tristitię i lenistwo.