Święty Chromacjusz z Akwilei

Drodzy bracia i siostry!

W dwóch ostatnich katechezach odwiedziliśmy Kościoły Wschodu języka semickiego, rozważając na temat Afrahata Persa i św. Efrema Syryjczyka; dziś powracamy do świata łacińskiego, na północ Cesarstwa Rzymskiego, do św. Chromacjusza z Akwilei. Biskup ten pełnił swą posługę w starożytnym Kościele Akwilei, kwitnącym ośrodku życia chrześcijańskiego, znajdującym sie w Dziesiątym Regionie Cesarstwa Rzymskiego, po łacinie - Venetia et Histria. W roku 388, kiedy Chromacjusz zasiadł na stolicy biskupiej tego miasta, miejscowa wspólnota chrześcijańska mogła pochwalić się już dziejami wierności Ewangelii. Od połowy trzeciego do pierwszych lat czwartego wieku prześladowania rozpętane przez Decjusza, Waleriana i Dioklecjana przyniosły bogate żniwo męczenników. Ponadto Kościół Akwilei zmierzył sie, podobnie jak wiele innych Kościołów w tym czasie, z groźbą herezji ariańskiej. Sam Atanazy - głosiciel nicejskiej prawowierności, skazany przez arian na wygnanie - znalazł na pewien czas schronienie w Akwilei. Pod kierunkiem swoich biskupów wspólnota chrześcijańska oparła się zakusom herezji i umocniła swą przynależność do wiary katolickiej.

We wrześniu 381 roku Akwilea była miejscem synodu, na który zjechało koło 35 biskupów z wybrzeży Afryki, doliny Rodanu i całego Dziesiątego Regionu. Synod miała za zadanie wykorzenić ostatnie pozostałości arianizmu na Zachodzie. W zgromadzeniu tym, w charakterze eksperta biskupa Akwilei Waleriana (370/1-387/8) wziął udział także kapłan Chromacjusz. Lata wokół tamtego Synodu były "złotym wiekiem" wspólnoty akwilejskiej. Święty Hieronim, który pochodził z Dalmacji i Rufin z Concordii z nostalgią mówią o swym pobycie w Akwilei (370-373), w swego rodzaju wieczerniku teologicznym, którego Hieronim nie waha się nazwać tamquam chorus beatorum, "jak gdyby chór błogosławionych" (Kronika: PL XXVII, 697-98). W wieczerniku tym, który pod wieloma względami przypomina doświadczenia wspólnotowe prowadzone przez Euzebiusza z Vercelli i Augustyna, kształciły się najwybitniejsze osobowości Kościołów Górnego Adriatyku.

Ale już w domu rodzinnym Chromacjusz nauczył się poznawać i miłować Chrystusa. Mówi nam o tym w słowach pełnych podziwu sam Hieronim, który porównuje matkę Chromacjusza do prorokini Anny, jej dwie siostry do panien roztropnych z ewangelicznej przypowieści, samego zaś Chromacjusza i jego brata Euzebiusza do młodego Samuela (por. Ep VII: PL XXII, 341). O Chromacjuszu i o Euzebiuszu Hieronim pisze dalej: "Błogosławiony Chromacjusz i święty Euzebiusz byli braćmi co do krwi nie mniej niż ze względu na tożsamość ideałów" (Ep. VIII: PL XXII,342).

Chromacjusz urodził się w Akwilei około roku 345. Przyjął święcenia diakonatu, następnie kapłańskie; w końcu wybrany został na pasterza tamtejszego Kościoła (ok. 388 r.). Otrzymawszy sakrę z rąk biskupa Ambrożego, odważnie i energicznie zabrał się za wielkie zadanie ze względu na rozległość obszaru powierzonego jego trosce duszpasterskiej: jurysdykcja Akwilei rozciągała się bowiem od obszarów dzisiejszej Szwajcarii, Bawarii, Austrii i Słowenii aż po Węgry. O tym, jak bardzo Chromacjusz znany był i ceniony w Kościele swoich czasów, można wywnioskować z pewnego epizodu życia św. Jana Chryzostoma. Gdy biskup Konstantynopola został wygnany ze swej stolicy, napisał trzy listy do tych, których uważał za najważniejszych biskupów Zachodu, by uzyskać ich poparcie u cesarza: jeden list napisał do biskupa Rzymu, drugi do biskupa Mediolanu, trzeci do biskupa Akwilei, czyli właśnie do Chromacjusza (Ep. CLV: PG LII, 702). Również dla niego były to ciężkie czasy z powodu niepewnej sytuacji politycznej. Bardzo możliwe, że Chromacjusz zmarł na wygnaniu, w Grado, gdy próbował ujść przed najazdami barbarzyńców w tym samym 407 roku, w którym zmarł też Chryzostom.

Pod względem prestiżu i znaczenia Akwilea była czwartym miastem półwyspu włoskiego i dziewiątym Cesarstwa Rzymskiego: również z tego powodu ściągała na siebie zakusy Gotów i Hunów. Najazdy tych ludów nie tylko siały żałobę i zniszczenia, ale także poważnie naraziły na szwank przekazywanie dzieł Ojców, przechowywanych w bibliotece biskupiej, bogatej w kodeksy. Zaginęły też pisma św. Chromacjusza, które trafiły tu i ówdzie i często przypisywane były innym autorom: Janowi Chryzostomowi (także ze względu na podobny początek obu imion: Chromatius jak Chrysostomus); bądź Ambrożemu i Augustynowi, a także Hieronimowi, któremu Chromacjusz pomógł bardzo w przejrzeniu tekstu i w łacińskim tłumaczeniu Biblii. Odkrycie dużej części dorobku Chromacjusza zawdzięczamy szczęśliwym i pomyślnym wypadkom, które dopiero w ostatnich latach pozwoliły na odtworzenie dość solidnego zasobu pism: ponad czterdzieści kazań, w tym około dziesięciu niepełnych, i ponad sześćdziesiąt traktatów komentarza do Ewangelii Mateusza.