ABC Roku Jubileuszowego w Kościele – Biblia, teologia, historia

Przebaczenie grzechów nie uwalnia zatem od kary doczesnej na ziemi lub w czyśćcu. Przynosi je dopiero odpust, którego udziela Kościół. Można go uzyskać dla siebie lub dla zmarłego po spełnieniu określonych warunków.

Odpust może być zupełny, jeśli jest darowaniem całej, przewidzianej przez Boga kary lub cząstkowy, jeśli jest tej kary zmniejszeniem. Odpust ściśle związany jest z funkcją rządzenia w Kościele i z „Władzą kluczy”, a także – w przypadku odpustu zyskiwanego dla zmarłych – z wiarą w wymianę darów pomiędzy żyjącymi i umarłymi, czyli w obcowanie świętych. Pierwszego odpustu jubileuszowego udzielił papież Bonifacy VIII już w pierwszym Roku Jubileuszowym 1300.

Odpust jubileuszowy to odpust zupełny, który można uzyskać nie tylko za podjęcie dzieła, które zawsze umożliwia jego otrzymanie, lecz również dzieła, jakie w okresie zwyczajnym pozwala na uzyskanie jedynie odpustu cząstkowego. To rozszerzenie możliwości zyskania odpustu zupełnego to jeden z konkretnych przywilejów roku jubileuszowego. Wśród owych dzieł, za które można uzyskać odpust znajdują się przede wszystkim: modlitwa, dzieła charytatywne i pokutne, a także pielgrzymka do kościoła jubileuszowego. W każdej diecezji takie kościoły wyznacza biskup diecezjalny, zachęcając wiernych, aby do nich podążali w duchu pokuty i z pragnieniem przemiany życia.

Bodajże najbardziej „spektakularnym” znakiem jubileuszu jest – ulegający na przestrzeni wieków wielu zmianom – obrzęd otwarcia (a na zakończenie obchodów także zamknięcia) Drzwi Świętych, zwanych również Świętymi Wrotami, Złotą Bramą bądź Bramą Świętą. Są to specjalne drzwi otwierane i zamykane z okazji rozpoczęcia i zakończenia roku jubileuszowego w poszczególnych bazylikach większych w Rzymie: św. Piotra na Watykanie, św. Jana na Lateranie, św. Pawła za Murami, oraz Matki Bożej Większej; w czterech bazylikach, aby umożliwić wszystkim pielgrzymom symboliczne ich przekroczenie.

W okresie pomiędzy jubileuszami Drzwi Święte są zamknięte, a w bazylice św. Piotra od strony wnętrza bazyliki zasłania je mur, budowany po zakończeniu poprzedniego, a burzony przed otwarciem następnego roku świętego. Niegdyś do papieża należało nawet rozbieranie owego muru, w sposób mniej lub bardziej symboliczny, w momencie otwierania Drzwi Świętych.

Pierwsza informacja o otwarciu Drzwi Świętych w bazylice św. Piotra, symbolizującym rozpoczęcie roku jubileuszowego, pochodzi z 1500 roku, czyli z okresu pontyfikatu Aleksandra VI (+1503).

Święta Brama, „Brama Pana, przez którą wejdą sprawiedliwi” (por. Ps 118/117/,19-20), wiąże się z uprzednią tradycją świętowania lat jubileuszowych, kiedy odpust można było uzyskać wyłącznie udając się w pielgrzymkę do Rzymu. Przejście przez tę Bramę było więc zewnętrznym znakiem otrzymania odpustu. Święte Drzwi pozostają przez cały czas jubileuszu otwarte, co pozwala nie tylko w pełni przeżyć odpust związany z rokiem świętym, ale też oznacza, że wciąż otwarta droga nawrócenia prowadzi do spotkania z Chrystusem – Bramą prowadzącą do Ojca i dającą zbawienie (por. J 10,9).

Przekroczenie progu Drzwi Świętych to znak pragnienia kroczenia za Chrystusem, Dobrym Pasterzem i słuchania Jego głosu. Drzwi to też przejście prowadzące do kościoła jako budowli sakralnej, miejsca zgromadzenia liturgicznego i miejsca obecności Boga, jak i do Kościoła jako wspólnoty wierzących w Chrystusa. Dla tej wspólnoty kościół to nie tylko przestrzeń sacrum, ale również oczywisty znak zbawczej relacji człowieka wierzącego z Chrystusem, który jest „Bramą”, ale i „Ośrodkiem i Kresem” pielgrzymki wiary tak w roku jubileuszowym, jak i w całym życiu chrześcijanina.

Jubileuszowym znakiem, a nawet symbolem (gdzie rzeczywistość oznaczająca zawiera rzeczywistość oznaczaną) owego „wyruszenia w drogę, która trwa przez całe życie” i wędrowania za Chrystusem są pielgrzymki do Wiecznego Miasta i do innych miejsc, zwłaszcza kościołów jubileuszowych i sanktuariów. „Jubileusz – czytamy na oficjalnej stronie Jubileuszu Roku 2025 – wzywa nas do wędrówki i przekroczenia pewnych granic. Kiedy się przemieszczamy, tak naprawdę nie tylko zmieniamy miejsce, ale także samych siebie. Do tego ważne jest przygotowanie, zaplanowanie trasy i wyznaczenie celu. W tym sensie pielgrzymka, która charakteryzuje rok [jubileuszowy], zaczyna się jeszcze przed samą podróżą: jej punktem wyjścia jest decyzja, by to zrobić”.

Decyzja odbycia pielgrzymki – pomimo trudów drogi – inspirowana świętością miejsca, które chce się osiągnąć, rozpoczyna w człowieku proces nawrócenia i wewnętrznego przygotowania na zetknięcie się z Sacrum. Podejmując pielgrzymkę, pielgrzym doświadcza swoich ograniczeń, także tych egzystencjalnych i fizycznych, by na nowo odkryć „granice” – przede wszystkim te duchowe  – własnego życia.

Obowiązek pielgrzymki, czyli „wstępowania do Jerozolimy” (por. Łk 18,31) i „stawiania się przed Panem” (por. Wj 23,17) trzy razy do roku – na święto Paschy, na Pięćdziesiątnicę i na święto Namiotów – miał każdy dorosły Żyd i prozelita, aby ustrzec się od skażenia jakimikolwiek bałwochwalczymi kultami. Pielgrzymka na Syjon była doświadczeniem oparcia, ufności i odnowionego zobowiązania, aby żyć w bojaźni Bożej (por. Ps 128/127/,1).

Wiarygodne świadectwo życia chrześcijańskiego

Każdy rok jubileuszowy, oprócz wskazanego wyżej sensu teologicznego, posiada podstawowe dla życia Kościoła i dla każdego chrześcijanina znaczenie katechetyczne i pedagogiczne, ascetyczne i ewangelizacyjne, duchowe i duszpasterskie.

Gdy Benedykt XVI ogłaszał Rok Wiary, w Liście Apostolskim „Porta fidei” napisał: „Pragniemy, aby ten Rok rozbudził w każdym wierzącym aspiracje do wyznawania wiary w pełni i z odnowionym przekonaniem, z ufnością i nadzieją. Będzie to też dobra okazja, by z większym zaangażowaniem celebrować wiarę w liturgii, a zwłaszcza w Eucharystii, która ‘jest szczytem, do którego zmierza działalność Kościoła, i zarazem jest źródłem, z którego wypływa cała jego moc’.  Jednocześnie pragniemy – kontynuował Ojciec Święty – aby świadectwo życia ludzi wierzących było coraz bardziej wiarygodne”.

Tak wyrażone przez papieża Benedykta życzenie można w pełni odnieść do każdego roku jubileuszowego w Kościele, również do Jubileuszu Roku 2025.

***

Jest to skrócona wersja artykułu ks. dr hab. Daniela Brzezińskiego, prof. UMK pt. „Rok Jubileuszowy w Kościele. Podstawy biblijne i chrześcijański sens teologiczny”. Pełna wersja została zamieszczona w publikacji „Pielgrzymi nadziei. Program duszpasterski Kościoła katolickiego w Polsce na rok 2024/2025. Zeszyt teologicznopastoralny”, Opole 2024.