Katechizm Płocki

Troska o życie nie umiera

Czym jest ciało zmarłego? Dla niektórych tylko materiałem, który można dowolnie wykorzystać. Wiara w stworzenie na obraz i podobieństwo Boga i w zmartwychwstanie każe jednak patrzeć głębiej. Szacunek do ciała zmarłego człowieka jest konsekwencją szacunku dla życia.

1. Przed kilkoma miesiącami przez środki masowego przekazu przetoczyła się dyskusja dotycząca szacunku dla ludzkich zwłok. Powodem ożywionych debat była umieszczona w jednym z warszawskich centrów handlowych kontrowersyjna wystawa, na której pokazywano spreparowane ludzkie ciała. Zwolennicy ekspozycji podkreślali jej walory edukacyjne, zwłoki były bowiem wypreparowane tak, aby można było zobaczyć wnętrze ludzkiego organizmu. Przeciwnicy dowodzili, że wystawa jest moralnie niedopuszczalna, ponieważ ludzkiemu ciału należy się godny pochówek. Pojawiły się też wątpliwości, czy zmarli przed śmiercią wyrazili zgodę na taki sposób postępowania z ich zwłokami, czy też może są to ciała na przykład więźniów politycznych.

2. Katechizm Kościoła Katolickiego jednoznacznie odnosi się do tego typu zagadnień, podkreślając, że ludzkie ciało winno być traktowane po śmierci „z szacunkiem i miłością” (por. KKK 2300). Nieprzypadkowo w Katechizmie kwestia szacunku wobec zmarłych poprzedzona została wskazaniem dotyczącym prawidłowego postępowania wobec umierających. Kościół zaleca, by wierni otoczyli ich troską i pomagali im modlitwą i sakramentami w dobrym przygotowaniu do ostatecznego spotkania z Bogiem oraz by umożliwili im spokojne i godne odejście (por. KKK 2299). Oznacza to, że szacunek dla zmarłych jest następstwem poszanowania, jakim winniśmy otaczać każdego człowieka, ponieważ każdy został stworzony na obraz i podobieństwo Boga.

3. Katechizm podkreśla, że u chrześcijan szacunek wobec zmarłych winien wypływać nadto „z wiary i nadziei zmartwychwstania. Grzebanie zmarłych jest uczynkiem miłosierdzia względem ciała; jest uczczeniem dzieci Bożych, będących świątynią Ducha Świętego” (KKK 2300). Słowa te oznaczają, że chrześcijaninowi nigdy nie wolno zgodzić się na brak poszanowania dla ludzkich zwłok, które zgodnie z nauką katolicką powinny być pochowane w ziemi jako „zasiew ciała, które zmartwychwstanie w chwale” (KKK 1683). Kościół zezwala także na pochówek zwłok poddanych kremacji, o ile nie jest ona przejawem braku wiary w zmartwychwstanie (por. KKK 2301). Warto przy tym podkreślić, że przekonanie o konieczności grzebania zmarłych i otaczaniu szacunkiem ludzkich zwłok nie jest specyficzne jedynie dla chrześcijaństwa, lecz znajduje swe odbicie także w innych religiach i kulturach. Świadczą o tym między innymi natchnione teksty Starego Testamentu (na przykład Księga Tobiasza), starogrecki dramat „Antygona” Sofoklesa czy wykopaliska archeologiczne, odsłaniające starożytne cmentarzyska.

Zewnętrznym przejawem wielkiego szacunku, jakim Kościół otacza ludzkie ciało także po śmierci, jest między innymi liturgiczny obrzęd okadzenia zwłok podczas pogrzebu. Gestowi temu towarzyszą słowa: „Twoje ciało było świątynią Ducha Świętego. Niech Bóg przyjmie cię do swojej chwały”. Jako ludzie wiary, nasz szacunek wobec zmarłych wyrażamy przede wszystkim w modlitwie za ich zbawienie, a także w otaczaniu czcią miejsc ich pochówku. Szacunek dla zmarłych jest też podstawą kolejnych zawartych w Katechizmie wskazań, odnoszących się do sekcji zwłok i przekazywania organów po śmierci. Kościół dopuszcza sekcję zwłok dla dochodzenia sądowego lub godziwych badań naukowych. Zgodnie z nauką Kościoła chrześcijanin może też za życia zdecydować o przekazaniu po śmierci swych organów w celu ratowania innych ludzi. Decyzja taka jako wyraz miłości bliźniego, zasługuje na uznanie (por. KKK 2301).

Zapytajmy sami siebie: w jaki sposób wyrażamy nasz szacunek dla zmarłych? Czy modlimy się w ich intencji? Czy ich groby otaczamy troską? Czy potrafilibyśmy zdecydować się na przekazanie naszych organów dla ratowania życia innych?

4. Zapamiętajmy: „Ciała zmarłych powinny być traktowane z szacunkiem i miłością, wypływającą z wiary i nadziei zmartwychwstania. Grzebanie zmarłych jest uczynkiem miłosierdzia względem ciała” (KKK 2300). „Dozwolona jest kremacja zwłok, jeśli nie jest ona przejawem podważania wiary w zmartwychwstanie ciała” (KomKKK 479).

Joanna Łukaszewska-Frontczak