W przykościelnych ogrodach

Pretekstem do przyjrzenia się temu, jaką funkcję od wieków pełniły ogrody zakładane wokół świątyń, może być spojrzenie na kościół Matki Boskiej Piekarskiej – Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej w Tarnowskich Górach-Opatowicach. Otoczony osiedlem, dominuje w tej przestrzeni urbanistycznej.

Naszą refleksję kierujemy na miejsce kościoła w topografii miasta jako szczególnego rezerwuaru pamięci wydarzeń oraz przeżyć wspólnotowych i osobistych. Jest obok naszej codzienności, działania, pracy, wprowadza trwanie określone jako kairos, ponad wymiernym czasem ludzkim. Warto więc dostrzec kościół w jego konkretnej topografii kompozycji przyrody, np. ogrodu, który swoim rytmem czasu przenika się z czasem historycznym każdego z nas.

Kościół w Opatowicach został wybudowany w latach 90. ubiegłego wieku, a poświęcony 12 września 1996 roku przez biskupa gliwickiego Jana Wieczorka.

Jak wskazują badania miejscowych historyków, tutejsza osada zaliczana jest do najstarszych na ziemi tarnogórskiej, wpisując się w dzieje Górnego Śląska odkrywane w nowszych studiach regionu. Powstanie samodzielnej parafii w 1985 roku sprawiło, że świątynia wraz z miejscową wspólnotą wiernych stała się ogniwem w ciągu historii chrześcijaństwa na ziemiach polskich.

Widok z perspektywy

Historia kościoła, jego architektura, etapy budowy, wystrój wnętrza oraz zewnętrzna kompozycja terenu zostały już opisane w różnych publikacjach historycznych i przewodnikach. Niniejszą refleksję kierujemy więc na szczególny związek jego architektury z kompozycją ogrodu, który otacza całą zabudowę. Widok kościoła, zwłaszcza z perspektywy lotu ptaka, ukazuje nieregularne, kubiczne bryły scalone w obrysie zewnętrznym formą elipsy, z zauważalną misterną wieżą wspartą na kolumnach. Nad całością dominuje z daleka widoczny krzyż. Niższe kondygnacje wieży mają swoje funkcje związane ze wskazywaniem czasu, co obwieszcza zegar oraz dźwięk dzwonów, zanikający niestety w tej zasiedlonej przestrzeni.

Założenie architektoniczne kościoła opasane jest linią zielonych drzew, które wraz z białą bryłą budowli stanowią wizualną harmonię. Zieleń trawników i krzewów przenika się z wielobarwnymi rabatami i klombami kwiatów, wyznaczając swoim kwitnieniem rytm, któremu podporządkowany jest ludzki czas, wyznaczany w przestrzeni Kościoła przez modlitwę, liturgię świąteczną i codzienną oraz procesje. Wyjątkowe położenie świątyni na wzgórzu, wraz z otaczającą przyrodą, zanurza ją w początki historii architektury chrześcijańskiej, komponowanej integralnie z ogrodem lub w ogrodzie. Najwcześniejsze kościoły chrześcijańskie powstawały w obrębie rzymskich pałaców i nazwane były domus lub titulus, od tabliczki z wypisanym imieniem właściciela posesji wraz z ogrodem. W tym miejscu możemy wymienić takie znane kościoły w Rzymie jak św. Pudencjany, św. Praksedy na Eskwilinie, ogrody pałacowe kościoła na Monte Celio oraz pałac z ogrodem rodu Lateranów na Lateranie.