Kościół w Polsce u progu nowego roku 2020: kryzys i nadzieje

14 marca opublikowano statystyki dotyczące przypadków wykorzystywania seksualnego małoletnich w polskim Kościele w ciągu ostatnich 30 lat. Wynika z nich, że Od 1990 r. odebrano 382 zgłoszenia przypadków wykorzystywania seksualnego małoletnich przez duchownych, w tym 198 dotyczących osób poniżej 15. roku życia, a 184 powyżej 15. roku życia. Nałożeniem kar kościelnych – zakończyły się 242 postępowania, a uniewinniono 28 duchownych. Każdego roku sądy kościelne karały za to przestępstwo średnio 8,7 duchownych.

11 maja miała miejsce internetowa premiera filmu „Tylko nie mów nikomu” braci Sekielskich, po której Prymas Polski abp Wojciech Polak powiedział: „Trzeba wyjaśnić wszystkie sprawy. Nikt w Kościele nie może uchylać się od odpowiedzialności”. Z kolei przewodniczący KEP abp Gądecki wyraził przekonanie, że obraz „przyczyni się do jeszcze surowszego potępienia przestępstwa pedofilii, na które nie może być miejsca w Kościele”. Reakcja ta była nadzwyczaj prawidłowa i zgodna z duchem obowiązującym w Kościele powszechnym, tym bardziej, że poszły za nią konkretne kroki działania episkopatu.

Podczas obrad nadzwyczajnego spotkania Rady Stałej KEP 22 maja poddano pogłębionej analizie przyczyny obecnego kryzysu, skoncentrowano się też na krokach, jakie musi podjąć Kościół w Polsce celem naprawy zaniedbań i luk w istniejącym obecnie systemie mającym zapobiegać wykorzystywaniu seksualnemu małoletnich. Odbyło się także szkolenie wszystkich arcybiskupów metropolitów w tym zakresie, przeprowadzone przez ks. prof. Piotra Majera, związane z aplikacja papieskiego motu proprio „Vos estis lux mundi”. Na jego mocy na metropolitów nałożony został obowiązek przeprowadzenia postępowania kanonicznego we współpracy ze Stolicą Apostolską, o ile któryś z biskupów danej metropolii oskarżony został o konkretne wykroczenia bądź zaniechanie wymaganych działań.

Przygotowano też specjalny list pasterski “Wrażliwość i wierność”, który został odczytany w kościołach 26 maja. „Nie ma słów, aby wyrazić nasz wstyd z powodu skandali seksualnych z udziałem duchownych. Są one powodem wielkiego zgorszenia i domagają się całkowitego potępienia, a także wyciągnięcia surowych konsekwencji wobec przestępców oraz wobec osób skrywających takie czyny – czytamy w nim.

Kolejnym impulsem do pracy na tym polu była dla polskich biskupów wizyta abp. Carlesa Scicluny, sekretarza pomocniczego w Kongregacji Nauki Wiary, który przeprowadził specjalne szkolenia dla w trakcie zebrania plenarnego biskupów, odbywającego się 13 i 14 czerwca w Wałbrzychu. W wywiadzie dla KAI abp Scicluna stwierdził: „Trzeba uświadomić sobie, że szaleństwem jest próba ochrony instytucji w imię przeświadczenia, że w ten sposób uda się rozwiązać kryzys. Musimy bronić nasz lud. A gdy jesteśmy zdolni do obrony naszego ludu, to instytucja zatroszczy się o siebie sama”. Zarazem pochwalił dotychczasowe wytyczne polskiego episkopatu i zachęcił do skwapliwego wprowadzania tych dokumentów w życie.

1 września w Warszawie rozpoczęło działalność Biuro Delegata ds. Ochrony Dzieci i Młodzieży, którym kieruje ks. Piotr Studnicki. Ma ono być bezpośrednim wsparciem dla Księdza Prymasa w zakresie koordynowania oraz monitorowania działalności wszelkich instytucji Kościoła w Polsce w sferze przeciwdziałania wykorzystywaniu seksualnemu małoletnich i pomocy ofiarom. Biuro Delegata tworzy także zaplecze eksperckie w tym zakresie.

9 października Konferencja Episkopatu Polski przyjęła statut Fundacji Świętego Józefa, która ma być dziełem pomocy i wsparcia dla osób wykorzystanych seksualnie w dzieciństwie lub młodości we wspólnocie Kościoła. Kierowana przez Martę Titaniec i ks. dr. Tadeusza Michalika fundacja będzie finansowana przez wszystkie diecezje, proporcjonalnie do liczby duchownych. Na czele jej Rady stanął abp Wojciech Polak.

Warto też przypomnieć, że w mijającym roku zakończony został trwający od kilku lat proces budowania systemów prewencji (przed wykorzystywaniem seksualnym) w każdej polskiej diecezji oraz męskich zgromadzeniach zakonnych.

Generalnie można powiedzieć, że ujawniona w 2019 roku skala wykorzystywania seksualnego w Kościele w Polsce i towarzysząca temu ostra debata publiczna, nie wywołała „tsunami” w tej sferze, jakiej przed laty doświadczył Kościół w USA, Irlandii czy w Niemczech. Nie spowodowało to analogicznej jak tam masowej fali ujawnień dotąd skrywanych przestępstw. Nie wiadomo oczywiście co czeka nas w przyszłości, ale na obecnym etapie można powiedzieć, że Kościół w Polsce dysponuje dość spójnym systemem ochrony dzieci i młodzieży jak i przeciwdziałania przestępstwom w tej sferze. Linia ta jednak musi być bardzo konsekwentnie kontynuowana, a stoi przed nami jeszcze olbrzymia praca do wykonania. Jest ona warunkiem stopniowego odzyskiwania wiarygodności przez Kościół w przestrzeni publicznej, a szczególnie medialnej.