Kościół w Polsce u progu nowego roku 2020: kryzys i nadzieje

W sytuacji spadającego poziomu wiary wśród młodzieży nie do przecenienia są inicjatywy ewangelizacyjne, do niej właśnie kierowane. Olbrzymie znaczenie mają zainicjowane przed laty przez o. Jana Górę OP spotkania młodych nad Lednicą. 1 czerwca br. na Pola Lednickie przybyło ponad 60 tys. młodych, nie tylko z Polski. Jednym z najbardziej wzruszających momentów spotkania była modlitwa młodych za księży. Z wyciągniętymi na ich głowami dłońmi, w geście błogosławieństwa, młodzi prosili za nich i wszystkich księży, którzy „szczególnie teraz, w godzinie próby dla Kościoła w Polsce, potrzebują wsparcia”. Młodzi prosili, by kapłani potrafili w tym trudnym czasie „stawać w prawdzie, pokorze i miłości”.

Bardzo istotne są też kongresy nowej ewangelizacji, organizowane przez Radę Episkopatu ds. Nowej Ewangelizacji już od pięciu lat. W tym roku Kongres Nowej Ewangelizacji, który odbył się w Gnieźnie od 24 do 27 października pod hasłem „Radość miłości”. Zgromadził kilka tysięcy świeckich i duchownych ewangelizatorów, osoby zaangażowane w duszpasterstwo rodzin i ruchy prorodzinne. Owocem tych kongresów jest mobilizacja świeckich, pełnych zapału ewangelizatorów, docierających do wielu środowisk „pogranicza” pomiędzy wiara a niewiarą, do tysięcy młodych zagubionych i poszukujących.

Dużym potencjałem w tym zakresie dysponuje kilkadziesiąt ruchów apostolskich, skupiających ok. 2,5 miliona wiernych. Tym bardziej, że działają one w zdecydowanej większości parafii, ożywiając i mobilizując ten teren od wewnątrz. Wśród najliczniejszych należy wymienić ruch „Światło-Życie” wraz z Kościołem Domowym, Drogę Neokatechumenalną, Spotkania Małżeńskie czy Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży. Ważną rolę – szczególnie w budzeniu energii młodych naręcz pomocy ubogim – odgrywają parafialne bądź szkolne koła Caritas.

Olbrzymie znaczenie w dziele nie tylko umacniania, ale i budzenia żywej wiary miało odbywające się w końcu grudnia 42. Europejskie Spotkanie Młodych we Wrocławiu, przeżywane pod jakże aktualnym hasłem: „Zawsze w drodze, nigdy nie wykorzenieni”. Oprócz 10 tys. przybyszy z 60 krajów, uczestniczyło w nim drugie tyle Polaków (z czego zarejestrowało się 5, 5 tys.). Spotkania organizowane przez ekumeniczną wspólnotę z Taizé prezentują wiarę prostą, zakorzenioną w bezpośrednim spotkaniu z Chrystusem, wolną od jakiejkolwiek ideologii, dążącą do pojednania i budującą przestrzeń spotkania ponad podziałami. Wydaje się, że ten styl przeżywania chrześcijaństwa szczególnie trafia do dzisiejszego pokolenia młodych. Dochodzi do tego urzekająca wręcz prostota stosowanych środków, które mimo swego ubóstwa, trafiają wprost do serc uczestników.

Spadek powołań kapłańskich

W ciągu ostatniej dekady liczba seminarzystów spadła w Polsce z 5,5 tys. do niespełna 3 tysięcy, a w skali dwudziestolecia ten spadek jest nawet większy, bo 60-procentowy.

Od roku 2004, kiedy seminaria diecezjalne i zakonne liczyły łącznie 7465 alumnów, ich liczba z roku na rok spada. Statystyki przedstawiane corocznie przez Krajowe Duszpasterstwo Powołań nie pozostawiają w tym względzie wątpliwości. Szczególnie uwidoczniły to lata 2006 i 2007, w których z każdym rokiem w seminariach ubywało w całym kraju niemal po 500 alumnów.

Rok 2012 przyniósł dalszy spadek liczby seminarzystów. Na uczelniach diecezjalnych i zakonnych było ich wtedy łącznie 4262 na wszystkich rocznikach, w tym 828 na I roku. W roku akademickim 2016/2017 było 3400 seminarzystów diecezjalnych i zakonnych. W 2018 r. na I roku formację kapłańską rozpoczęło 620 alumnów diecezjalnych i zakonnych, a łącznie studiowało ich wtedy 3015.

W 2019 r. do polskich seminariów wstąpiło 498 kandydatów do kapłaństwa, czyli o 122 mniej niż rok wcześniej. W sumie, na wszystkich latach kształcenia bieżący rok akademicki rozpoczęło 2853 alumnów. Kwestia ta związana jest z kryzysem demograficznym (w Polsce rodzi się obecnie o połowę mniej dzieci niż 40 lat temu), ale również za spadającą religijnością wśród młodego pokolenia i kryzysem zaufania do Kościoła.

Walka z wykorzystywaniem seksualnym – zadanie wciąż aktualne!

Nadzieję budzi fakt, że kryzys na tle seksualnego wykorzystywania małoletnich – jaki nieuchronnie dotknął też Kościół nad Wisłą – traktowany jest coraz częściej jako szansa stojąca przed Kościołem ku dalszemu uszczelnianiu sytemu walki z pedofilią oraz ochroną dzieci i młodzieży. Towarzyszy temu stopniowe przezwyciężanie klerykalnej mentalności polegającej na obronie instytucji przed oskarżeniami, ku trosce o ofiary (osoby skrzywdzone przez kapłanów) i wyjściu ku nim z konkretną pomocą.

Mijający rok – choć bolesny dla Kościoła – obfitował w istotne kroki na tym właśnie polu. Ważnym impulsem było przesłanie odbywającego się w lutym zainicjowanego przez Franciszka „szczytu” poświęconego tej tematyce, który skupił przewodniczących wszystkich konferencji biskupich i najwyższych przełożonych zakonnych. Apelowano tam o odpowiedzialność biskupów oraz transparentność w rozliczaniu przestępstw jak i o zmianę mentalności poprzez stawianie na pierwszym miejscu dobra ofiar.

Na zebraniu plenarnym KEP 14 marca 2019 r. biskupi powołali delegata Konferencji Episkopatu ds. ochrony dzieci i młodzieży, którym został Prymas Polski, abp. Wojciech Polak, przewodniczący Komisji Duchowieństwa KEP. Jego rola ma charakter koordynacyjny wobec innych biskupów, a pomagać mu w tym Centrum Ochrony Dziecka, utworzone w 2014 r., kierowane przez o. Adama Żaka SJ. Do podstawowych jego zadań należy działalność szkoleniowa i wychowawcza w zakresie psychologicznym, pedagogicznym i duchowym – w tematyce związanej z wykorzystywaniem seksualnym małoletnich oraz opracowanie i rozwój programów prewencji i wzorów dobrych praktyk dla środowisk duszpasterskich, formacyjnych i wychowawczych. COD prowadzi systematyczne szkolenia dla księży diecezjalnych i zakonnych pracujących w duszpasterstwie. Przeszkolonych zostało do tej pory ponad 3 tysiące księży diecezjalnych i zakonnych, nie licząc sióstr oraz świeckich, którzy zajmują się edukacją dzieci i młodzieży.