Pojęcie pojednania w nauczaniu Kościoła

***

W ocenie jednak konkretnej winy należy dokonać rozróżnienia pomiędzy oceną historyczną i oceną teologiczną. Z teologicznego punktu widzenia ważne są trzy zasady: zasada sumienia, zasada historyczności oraz zasada zmiany paradygmatu. Pierwsza polega na tym, że odwołujemy się do prawdy, iż tylko Bóg zna ostateczną wartość czynu odniesionego do prawdy sumienia. Zasada historyczności przypomina, iż ocenę moralną należy przeprowadzać uwzględniając kontekst historyczny epoki, w której czyn był dokonany. Wreszcie zasada zmiany paradygmatu polega na tym, że mniej więcej od XVIII wieku dokonało się przejście od społeczeństwa sakralnego do pluralistycznego, co zasadniczo zmienia perspektywę moralnej oceny [20].

2. Kościół narzędziem pojednania

W swojej wędrówce ku zagubionemu człowiekowi Bóg wybiera narzędzie, jakim jest Kościół. Można powiedzieć, że w pewnym sensie jest on obarczony „misją pojednania”. To nakłada jednak na Kościół nowy obowiązek. Otóż jak ukazano w poprzedniej części, pojednania nie można rozpatrywać wyłącznie jednopłaszczyznowo. Podobnie, kiedy mówimy o Kościele jako narzędziu pojednania należy zauważyć, że czym innym jest Kościół w aspekcie swojego powołania i przeznaczenia do głoszenia orędzia zbawczego Jezusa Chrystusa, czym innym zaś Kościół w perspektywie relacji międzyludzkich, które często nacechowane są brakiem jedności jako anty-znakiem jego fundamentalnej misji. Można zatem powiedzieć, że Kościół jest znakiem pojednania pod warunkiem bycia pojednanym w sobie. Natomiast w płaszczyźnie horyzontalnej należy zauważyć, iż pojawia się granica pojednania Kościoła ze światem. Jest nią tożsamość Kościoła jako narzędzia zbawienia. Kościół zatem, który zrezygnowałby z bycia narzędziem zbawienia na rzecz bycia narzędziem międzyludzkiego pojednania, w istotnym wymiarze zdradziłby swoją misję [21]. Przywołuje to zasadę powszechnie obowiązującą Kościół jako wspólnotę grzeszników, iż Ecclesia semper reformanda. Dlatego można w pewnym sensie stwierdzić, że Kościół wyznaje swoją wiarę również przez wyznanie win popełnionych przez jego członków [22]

Nie uznawanie win przez Kościół powodowałoby swoistą kumulację grzechu, gdyż nawrócenie (metanoia) jest sprawą nie tylko pojedynczego człowieka, ale całych wspólnot [23]. Odnosząc jednak te słowa do współczesnej sytuacji, chociażby Kościoła w Polsce, można przywołać słowa A.F. Dziuby, wypowiedziane profetycznie kilka lat temu, iż pojednanie to otwartość na niedoskonałości ludzi Kościoła, nie zaś rozliczanie, lustracja, czy inne działania, które są antypojednaniem [24].

Szczególna rola Kościoła w dziele pojednania wyraża się w kilku istotnych aspektach. Pierwszym jest samo znaczenie pojednania. Kościół jest bowiem nie tylko instytucją ułatwiającą pojednanie dla osiągnięcia pokoju, harmonii czy dobrosąsiedzkich stosunków. On ma przede wszystkim na celu realną zmianę samej nawracającej się osoby [25]. Ta zaś naznaczona jest rysem eklezjalno-sakramentalnym, gdyż poprzez Kościół człowiek uczestniczy w Tajemnicy Odkupienia [26]. Pierwszym zadaniem moralnym nowego człowieka staje się w tej perspektywie chodzenie w nowości życia. Trafnie wyraził to Jan Paweł II na Błoniach w Krakowie 10 czerwca 1987 roku: Przez to, że On jest z nami, że w nas przebywa, my sami jesteśmy inni. Jesteśmy nowym stworzeniem. […] Ta nowość życia jest rzeczywistością. I jest też wezwaniem [27].

[20] Pamięć i pojednanie. Kościół i winy przeszłości, dz. cyt., s. 30-1.
[21] K. Jeżyna, Wezwanie do pojednania w perspektywie Wielkiego Jubileuszu Roku 2000, art. cyt., s. 61-62.
[22] Pamięć i pojednanie. Kościół i winy przeszłości, pkt 3.3, dz. cyt., s. 22.
[23] ReP 32.
[24] A.F. Dziuba, Kościół w Polsce w służbie pojednania, „Społeczeństwo” 10(2000) nr 4, s. 634.
[25] Por. J. Orzeszyna, Pojednanie, art. cyt., s. 45.
[26] RH 20.
[27] Jan Paweł II, Przemówienie powitalne na Błoniach w Krakowie, 10 czerwca 1987 roku - http://www.mateusz.pl/jp99/pp/1987/pp19870610d.htm.