Pojęcie pojednania w nauczaniu Kościoła

***

Drugim środkiem pojednania jest katecheza. Przez nią bowiem dokonuje się duszpasterski dialog pokuty i pojednania. Od duszpasterzy oczekuje się przede wszystkim tego właśnie zaangażowania – katechezy pojednania. Papież przywołując słowa z Ewangelii o uprzedniości pojednania przed ofiarą, pokazuje, iż wartość daru składanego przez człowieka mierzy się ostatecznie wartością pojednania. Czego ma owa katecheza dotyczyć? Papież wylicza jej cele bardzo szczegółowo: poczucie grzechu, kuszenie i pokusy, post, jałmużna, podziały w świecie, komunia, okoliczności i płaszczyzny pojednania [38].

Ostatnim, najważniejszym środkiem pojednania są sakramenty. Chrzest jest prośbą człowieka o dobre sumienie. Jest śmiercią w śmierci Chrystusa, by stać się życiem w życiu Boga. Bierzmowanie pozwala na pełniejsze urzeczywistnienie nawrócenia i skuteczniejszą przynależność do społeczności. Zaś Eucharystia ukazuje skutki osobistego uświęcenia i wspólnotowego pojednania (za św. Augustynem: sacramentum pietatis, signum unitatis, vinculum caritatis) [39].

Na koniec wypada postawić pytanie o perspektywy pojednania, które najpełniej zostały ukazane w prośbie Kościoła o przebaczenie win przeszłości. Dokument z 2000 roku rysuje trzy zasadnicze płaszczyzny: duszpasterską, eklezjalną i misyjną. W ramach duszpasterskiej, na pierwsze miejsce wysuwa się wspomniane już oczyszczenie pamięci. Dokument przywołuje słowa Jana Pawła II, które dobitnie wyjaśniają tę perspektywę: Uznanie słabości dnia wczorajszego, to akt lojalności i odwagi, który pomaga nam umocnić naszą wiarę, pobudza czujność i gotowość do stawienia czoła dzisiejszym pokusom i trudnościom [40]. Drugim celem w płaszczyźnie duszpasterskiej jest reforma Ludu Bożego, której prawdziwym kryterium jest wierność woli Bożej. Trzecim celem tej płaszczyzny jest świadectwo, które zmusza do wzięcia odpowiedzialności za przejawy zła w dzisiejszym świecie [41].

Płaszczyzna eklezjalna, z kolei, zaprasza do dostrzeżenia różnorodności aktów pokuty w Kościele. Jednym z motywów jest uchronienie słabych w wierze przed nadinterpretacjami niektórych aktów pokuty przez media. Ważne jest również, by określić właściwy podmiot, który będzie miał prawo wypowiadać się w kwestii win przeszłości. Dokument sugeruje rozróżnienie pomiędzy Urzędem Nauczycielskim a władzą w Kościele. Wniosek zaś jest taki, że nie każdy akt władzy w Kościele będzie mógł rościć sobie prawo do zaangażowania charyzmatu Urzędu Nauczycielskiego, a skoro tak, nie będzie mógł oczekiwać żadnego aktu wynagrodzenia ze strony Kościoła. Płaszczyzna ta przypomina również, iż problem odpowiedzialności w czasie dotyczy tylko odpowiedzialności obiektywnej [42].

Na poziomie misji należy zaś troszczyć się, by akty wyrażające prośbę o przebaczenie win nie stawiały jednostronnie na elementy negatywne w historii Kościoła. Należy zatem kontekst przepowiadania ad gentes rozważać w perspektywie konkretnych zdolności percepcyjnych danej społeczności. W perspektywie ekumenicznej nie można ograniczyć tego typu aktów do postawy jednostronnej, która obiektywnie zakłamywałaby prawdziwy obraz winy. W perspektywie międzyreligijnej ważne jest ukazanie, iż jedynym i fundamentalnym motywem prośby o przebaczenie w imię pojednania jest wyłącznie wiara. Z kolei w dialogu z kulturami należy zbadać czy idea chrześcijańskiej prośby i przebaczenia jest dostatecznie czytelna w danej kulturze. Jeśli nie, należałoby zadbać o jej pogłębienie poprzez przybliżenie kontekstu teologicznego właściwego chrześcijaństwu. Wreszcie w odniesieniu do społeczności cywilnej należy uwzględnić różnicę pomiędzy Kościołem jako tajemnicą a społecznością doczesną, obarczoną różnymi słabościami [43].

Podsumowując refleksje dotyczące istoty pojednania w nauczaniu Kościoła można stwierdzić, iż najpełniej wyraża się ono w stwierdzeniu, iż Miłość jest silniejsza niż grzech, gdyż Bóg jest Miłością.

[38] ReP 26.
[39] ReP 27.
[40] TMA 33.
[41] Por. Pamięć i pojednanie. Kościół i winy przeszłości, dz. cyt., 6.1, s. 36-38.
[42] Tamże, 6.2, s. 38-39.
[43] Tamże, 6.3, s. 39-41.