Męczennik komunizmu - bł. Władysław Findysz

Historia parafii Nowy Żmigród

Wieś Nowy Żmigród jako osada była wzmiankowana w 1277 roku, a jej zaczątkiem był istniejący tu wcześniej gród. Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z 1305 roku, kiedy to miasto stanowiło własność rodu Bogoriów. Leżąc na skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych Żmigród rozwijał się dzięki rzemiosłu i kupiectwu. Jednak w wyniku XVII-wiecznych wojen i pożarów miasto uległo znacznym zniszczeniom, a w 1934 r. utraciło prawa miejskie. Jeszcze w czasach przedwojennych sporą część mieszkańców stanowiła ludność narodowości żydowskiej; naziści wymordowali około 1300 osób w Żmigrodzie i okolicy. Wielkie zniszczenia zostały dokonane w czasie II wojny światowej; naloty i ostrzał artyleryjski przygotowujący przedpole bitwy dukielskiej praktycznie doszczętnie zniszczyły miejscowość. Budynki zostały zrównane z ziemią, ruiny splądrowane. Do organizacji życia po przejściu frontu w znaczący sposób przyczynił się ówczesny proboszcz parafii ks. Władysław Findysz; zarządził ekshumacje ciał i chrześcijańskie pochówki pomordowanych, organizował pomoc materialną i duchową. Dzięki niemu wielu mieszkańców okolicy narodowości łemkowskiej uniknęło wywiezienia w ramach akcji „Wisła”.

Początków parafii pod wezwaniem świętych Apostołów Piotra i Pawła w Nowym Żmigrodzie należy szukać w XIII w. Co prawda brak dokumentu erekcyjnego, lecz we wzmiankach z wieku XIV wspomina się już o kościele parafialnym. Pierwotna świątynia drewniana spłonęła; na jej miejscu wzniesiono kościół murowany, który też kilkakrotnie był trawiony przez ogień. Obecny kościół parafialny został zrekonstruowany po wielkim pożarze w 1843 r. i konsekrowany 28.06.1857 r. Od połowy XVI w. do parafii w Nowym Żmigrodzie przyłączono Stary Żmigród; stan ten trwał do czasów cesarza Józefa II. W skład parafii oprócz Nowego Żmigrodu na przestrzeni dziejów wchodziły również miejscowości: Brzezowa, Ciechania, Desznica, Grab, Hałbów, Huta Polańska, Jaworze, Kąty, Kotań, Krempna, Myscowa, Mytarka, Mytarz, Olchowiec, Ożenna, Polany, Rozstajne, Skalnik, Świątkowa Mała, Świątkowa Wielka, Świeżowa Ruska, Toki, Wyszowadka, Żydowskie. Kroniki wspominają również o kościele i klasztorze oo. Dominikanów istniejącym w Nowym Żmigrodzie od 1331 r. W wieku XVI zakonnicy opuścili klasztor, który za czasów austriackich (1778 r.) został rozebrany, a część pozostałego wyposażenia trafiła do okolicznych świątyń. W czasie II wojny światowej kościół parafialny doznał olbrzymich strat; choć sama budowla przetrwała, to jej wyposażenie zostało doszczętnie spalone lub rozgrabione. W restaurację świątyni wielki wkład wniósł ks. Władysław Findysz – ówczesny proboszcz oraz ks. Andrzej Szczurek – wikariusz. W latach powojennych dokonano kilku remontów kościoła m.in. dostosowując jego wnętrze do odnowionej przez Sobór Watykański II liturgii; znikło część bocznych ołtarzy, pojawił się nowy „ołtarz soborowy” – przodem do ludzi, odmalowano wnętrze i odnowiono elewację zewnętrzną. W kaplicy Matki Bożej Bolesnej ustawiono relikwiarz z doczesnymi szczątkami bł. Ks. Władysława Findysza. Obecnie parafia należy do dekanatu żmigrodzkiego diecezji rzeszowskiej. W jej skład wchodzą: Nowy Żmigród, Mytarka, Mytarz i Toki.

Dziś Nowy Żmigród jest siedzibą gminy. Znajduje się tu szkoła podstawowa, gimnazjum oraz zespół szkół ponadgimnazjalnych; jest też dom kultury i poczta. Miejscowość zachowała miejski układ zabudowy, z prostokątnym rynkiem otoczonym nowymi budynkami. Zachowało się również kilka domów mieszczańskich z XVIII - XIX wieku i pozostałości fortyfikacji miejskich z XV - XVII wieku.