Krzyż zamiast miecza

Jest rok 354. Legiony rzymskie walczą nad Renem z germańskim plemieniem Alemanów. Wojska wroga widać za górą, z prawej strony obrazu, jak przygotowują się do bitwy. Na pierwszym planie, w obozie rzymskim, rozgrywa się dramatyczna scena. Jeden z oficerów odmówił walki. Powiedział, że jest chrześcijaninem i nie chce zabijać. To święty Marcin, który niedawno przyjął chrzest.

Widzimy go w środku obrazu, z głową otoczoną aureolą. Rozwścieczony wódz (siedzi z lewej strony) oskarża go o tchórzostwo i chce aresztować. Wówczas święty bierze do ręki krzyż i zapowiada, że pójdzie w bitwie w pierwszym szeregu, ale bez broni. Będzie nawracał pogan Słowem Chrystusa, a nie mieczem. Krzyż i prawa ręka w geście błogosławieństwa kierują się w stronę nieprzyjacielskiej armii.
Artysta namalował wodza jako cesarza, z wieńcem laurowym na skroniach. W rzeczywistości Julian Apostata, który dowodził w tej kampanii, został cesarzem dopiero siedem lat później.

Za plecami żołnierzy towarzyszących Julianowi Apostacie widzimy jeszcze skarbnika wypłacającego żołd legioniście. Przed bitwą żołnierze otrzymywali podwójny żołd. Według tradycji właśnie wówczas św. Marcin oznajmił dowódcy swą decyzję.

Historia skończyła się dobrze. Wódz barbarzyńców przed bitwą poprosił o zawarcie pokoju. Chrześcijanie widzieli w tym wyraźny znak Boży.

Artyści rzadko przedstawiali tę scenę. Świętego Marcina znamy głównie z obrazów pokazujących, jak przecina mieczem swój płaszcz, by podzielić się nim z żebrakiem. Do ludzi w epoce średniowiecza czy odrodzenia przemawiało to znacznie bardziej niż odmowa walki z niewiernymi. Paradoksalnie dziś łatwiej nam zrozumieć postawę świętego.

Fresk znajduje się w kaplicy św. Marcina w kościele dolnym Bazyliki św. Franciszka w Asyżu.