Ociosać i ocalić

Co mówią jego mieszkańcy? – Po raz pierwszy karmiłem chorego człowieka. – Nigdy wcześniej nie miałem na nogach nart. – Wcale nie tęskniłem za komórką w kieszeni. – Na studiach tego nie było. – Po 20 latach zaczynam poznawać siebie.

Co te wypowiedzi mają wspólnego z kapłaństwem? Bardzo wiele. Ksiądz nie jest bowiem unoszącą się lekko nad ziemią duchową istotą, ale człowiekiem z krwi i kości. Dom Formacyjny św. Jana Pawła II w Szczecinku, w którym kandydaci zgłaszający się do seminarium duchownego przeżywają rok propedeutyczny, pomaga położyć solidne fundamenty pod formację do kapłaństwa. W Polsce to pionierski projekt. O co w nim chodzi?

Między światami

Kończy się 6. rok działalności domu. Pierwsi jego absolwenci właśnie przyjęli święcenia diakonatu. W koszalińskim seminarium nie ma już więc kleryków, którzy by nie przeszli przez rok propedeutyczny. To dobry moment na pierwsze podsumowanie. Dlaczego przed sześciu laty biskup koszalińsko-kołobrzeski zdecydował się zmienić reguły formacji, dodając jeden rok? Przecież księży jest coraz mniej. Czy nie potrzeba więc uproszczenia i przyśpieszenia formacji zamiast jej rozbudowywania i wydłużania? Kiedyś kurs wstępny trwał 3 tygodnie. Tyle wystarczało. Co się zmieniło?

– To znak czasów. Przeskok, jaki dzisiaj obserwujemy między światem a rzeczywistością seminaryjną jest większy niż przed laty. Dlatego potrzeba aż roku, żeby stopniowo w nią wejść – mówi ks. dr Radosław Suchorab, moderator roku propedeutycznego. Wśród przyczyn powiększającego się rozdźwięku „między światami” kapłan wymienia m.in. wpływ rzeczywistości wirtualnej, deficyty rodzinne i mniejszą niż kiedyś wychowawczą rolę szkoły.

Wyrównywanie różnic

– Nigdy nie byłem ministrantem – mówi Michał Hejduk, kleryk kończącego się roku propedeutycznego 2017/18. Jego dwaj koledzy Szymon i Karol mają w tym względzie kilkunastoletnie doświadczenie. Przygotowanie kielicha do Mszy św., czyli to, co dla ministranta jest oczywistością, dla Michała było czymś nowym.

– Może niektórzy myślą, że tu przychodzą sami eksperci, a ktoś, kto nie był jakoś bardziej związany z Kościołem, nie ma co tutaj szukać. Rok propedeutyczny jest właśnie po to, żeby się nie przestraszyć choćby ministrantury – mówi Michał. To tylko jeden prosty przykład na to, jak różni ludzie odkrywają powołanie do kapłaństwa. Pochodzą z różnych domów, są na różnych etapach w relacji z Bogiem, ukończyli różne typy szkół, czasami są w czymś wyjątkowo uzdolnieni, a w innych dziedzinach przejawiają braki. Niektórzy przychodzą świeżo po maturze, inni mają za sobą studia, pracowali. – Dlatego formacja wstępna obejmuje trzy ważne sfery: ludzką, intelektualną i duchową – wylicza ks. Suchorab. Rozwija myślenie, wiarę, kulturę. Daje szanse na wyrównanie różnic.

Cztery dni w tygodniu do południa klerycy mają różne zajęcia: z języka polskiego, z języków obcych, poznają Katechizm Kościoła Katolickiego, zasady savoir vivre’u, podstawowe pojęcia teologiczne i filozoficzne, biorą udział w ćwiczeniach z emisji głosu, jeśli trzeba spotykają się z logopedą, odkrywają tajemnice liturgii. W prowadzenie zajęć zaangażowanych jest ok. 20 osób, głównie świeckich.

Kim jestem?

To ważne pytanie, na które trzeba sobie odpowiedzieć u progu formacji. Dlatego klerycy, oprócz towarzyszenia moderatora i ojca duchownego, mają możliwość pracy także z psychologiem. Biorą udział w testach i warsztatach. Jeśli trzeba, mogą rozpocząć odpowiednią terapię. – To może dziwnie zabrzmi, ale po 20 latach życia zacząłem poznawać siebie – mówi Michał Hejduk. – Zauważyłem w sobie rzeczy, których może bałbym się dotknąć. Nigdy wcześniej od nikogo nie usłyszałem tyle o sobie, nawet po latach znajomości – cieszy się Szymon Pawlaczuk. – Widziałem na własne oczy przemianę osób, które na początku możne nawet nie rokowały. Jestem przekonany, że niektórzy nie byliby dziś w seminarium, gdyby nie pobyt tutaj. Rok propedeutyczny ocalił niejedno powołanie – mówi ks. Suchorab. Z drugiej strony formacja wstępna pomaga niektórym w odkryciu zawczasu, że kapłaństwo nie jest ich drogą. Jak mówi moderator: – Nie każdy musi grać w piłkę, żeby uprawiać sport. Podobnie nie każdy, żeby być dobrym chrześcijaninem, musi być księdzem. Odkrycie tego i zaakceptowanie jest też przejawem dojrzałości, o którą chodzi w formacji.

Nic na siłę

– Na początku było to dla mnie doświadczenie obce. Na studiach tego nie było – mówi Karol Adamuszek, magister historii. – Szybko się w tym odnalazłem, bo należę do cichych osób – przyznaje Szymon Pawlaczuk. – Nie jestem cichym człowiekiem. Bywało, że chodziło się spać dość późno – uśmiecha się Michał Hejduk. Mowa o silentium religiosum, czyli wieczornej ciszy, kiedy nikt już ze sobą nie rozmawia i nie korzysta z mediów. W seminarium to norma. Na roku propedeutycznym ten punkt regulaminu pojawia się po pewnym czasie.

– Klerycy sami decydują kiedy. Najwcześniej udało się po miesiącu. Dla mnie to dzień, w którym to miejsce z internatu przemienia się w dom formacji – przyznaje ks. Radosław. – Taka jest logika naszego działania, żeby kleryk sam pewne rzeczy odkrył i wybrał. Chcemy go pod nie podprowadzić, a nie narzucić – dodaje moderator.

Podobnie jest z telefonami komórkowymi. Klerycy sami dochodzą do tego, że warto się od nich oderwać w ciągu dnia, a w Adwencie i w Wielkim Poście całkowicie je zostawić. – Już nie tęsknię za telefonem ciągle w kieszeni – przyznaje Michał. Prawdopodobnie konieczność przyjęcia choćby tych dwóch zasad natychmiast po przyjściu do seminarium byłaby dzisiaj trudna do zaakceptowania.

Z Jezusem pod jednym dachem

– Nowością dla naszych kleryków jest mieszkanie w domu, w którym jest kaplica. Obecność Boga jest tutaj na wyciągnięcie ręki – wskazuje ks. Suchorab. Miesiące spędzone na roku propedeutycznym są też swego rodzaju rekolekcjami. Klerycy mają stały kontakt z ojcem duchownym. Słuchają konferencji, wyjeżdżają do różnych ośrodków, uczą się modlitwy, np. liturgii godzin, medytacji słowa Bożego, poznają historię duchowości. – Jak żyję, nie miałem tak, żeby codziennie być na Mszy św. Jakie to jest ożywcze! Dopiero teraz widzę, że rok liturgiczny jest sensownie ułożony – dzieli się Michał Hejduk. – Największą wartością pobytu tutaj jest wystarczająco dużo czasu na modlitwę – podkreśla Szymon Pawlaczuk.

Gary, narty, wózek

Zanim przyszły kleryk założy sutannę, na roku propedeutycznym zakłada fartuch, strój kąpielowy czy narty. – Klerycy uczą się tutaj rzeczy, które mogę im się przydać po prostu w życiu, ale także później w duszpasterstwie – zapewnia ks. Suchorab. Dlatego dyżury w kuchni to w Szczecinku codzienność. Nie chodzi tylko o zmywanie i nakrywanie do stołu. Pani Jadwiga Onufrowicz dzieli się z klerykami tajnikami gotowania. Jest też obowiązkowy basen z nauką pływania, jeśli ktoś nie posiadł tej umiejętności. Są zajęcia na sali gimnastycznej i obozy narciarskie, na których niektórzy szusują po raz pierwszy w życiu. W razie potrzeby można też zrobić prawo jazdy. Klerycy bardzo sobie cenią wolontariat w DPS w Bornem Sulinowie. Spotykają tam ludzi starszych i chorych. – Po raz pierwszy karmiłem chorego człowieka. Nauczyłem się tak prostej rzeczy, jak choćby przeprowadzenie przez ulicę osoby na wózku – mówi Michał Hejduk.

Uczą się od nas

Rok propedeutyczny jako roczna formacja, która nie odbywa się w ramach studiów, zorganizowana w oddzielnym domu przy parafii to pionierskie działanie diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej. – Byliśmy pierwsi w Polsce. Inni nas podpatrują. Przedstawiliśmy nasz projekt na spotkaniu rektorów. Ostatnio byli u nas przełożeni z Poznania, ponieważ chcą coś takiego wprowadzić u siebie. Wielu dzwoni i pyta, jak to się u nas sprawdza – mówi ks. Suchorab. Co sądzą sami klerycy, którzy kończą tegoroczną edycję? – Nawet jeśli miałbym odejść z seminarium, nigdy nie będę żałował tego roku tutaj w Szczecinku – mówi jeden z nich.