Młodzieniec prawie jak z Ewangelii

Latem 1944 r. szedł przez słoneczne Powiśle. Najpierw wizyta u okulisty, później powrót do klasztoru. Realizację tego planu dnia przerwał wybuch powstania. Zgłosił się do najbliższego oddziału jako kapelan. Trafił na prawie 400-osobowe zgrupowanie „Konrad”. Jako kapelan chodził także po piwnicach, odwiedzając ludność cywilną. – To był trudny teren. Ojciec Michał chodził, spowiadał, pocieszał. Z dnia na dzień przybywało rannych – wspominała Eleonora Kasznica, która była członkiem tego zgrupowania. Z o. Michałem znała się, bo przyjaźnili się ich ojcowie. Gdy 15 sierpnia nasilał się niemiecki atak, o. Michał odprawiał Eucharystię w bramie tzw. Ubezpieczalni przy ul. Smulikowskiego. Posługę kapelana pełnił do śmierci 6 września 1944 roku. W zapiskach ludzi z oddziału ciągle powraca „biały habit”: „Gdziekolwiek pojawił się biały habit, ożywała otucha i powracał spokój ducha”. „Ubrany zawsze w biały habit, był wszędzie”. Ponadto ludzie zwracali uwagę na spokój, jakim wykazywał się w trudnych sytuacjach. Działał w szpitalu powstańczym zorganizowanym na rogu ulic Tamki i Smulikowskiego.

W nocy z 5 na 6 września 1944 roku żołnierze, personel medyczny i lekko ranni wycofali się do Śródmieścia. Ojcu Michałowi proponowano, żeby przebrał się w cywilne ubranie i wycofał razem z innymi. Z łatwością mógł między cywilami opuścić strefę zagrożenia. Odpowiedź zakonnika była jednak krótka: „Szkaplerza nie zdejmę i rannych, którzy są zupełnie bezradni i unieruchomieni w łóżkach, nie opuszczę”. Współgrało to ze słowami, które zanotował: „Dominikanin jest liturgiem nie tylko przy ołtarzu, ale mocą kapłaństwa, a zwłaszcza profesji zakonnej, zawsze chodzi w stroju liturgicznym, bezustannie jest na szczególnej służbie Bożej, na służbie Ciała Mistycznego Chrystusa”. Zapiski, które po nim się zachowały, to jego listy i pamiętnik, w którym znajduje się opis ważniejszych przeżyć z lat 1926–1944. A także notatki spisane przy okazji własnych rekolekcji, rozważania Drogi Krzyżowej.

6 września ok. godz. 14.00 został rozstrzelany razem z rannymi powstańcami. Ciała wywleczono na barykadę, oblano benzyną i podpalono. Gdy ranni, którzy zostali w szpitaliku, wiedzieli, co ich czeka i słyszeli zbliżających się Niemców, o. Czartoryski ich rozgrzeszył. Dowódca niemieckiego oddziału, gdy go zobaczył i usłyszał, że jest kapelanem, nazwał go „największym bandytą”.

Niedawno minęło 15 lat od uroczystości w Warszawie, podczas której Jan Paweł II ogłosił błogosławionymi 108 męczenników II wojny światowej. A wśród nich dominikanina o. Michała Czartoryskiego. W dekrecie o męczeństwie zawartym w ich procesie beatyfikacyjnym można przeczytać, że „stali się wiernymi naśladowcami Bożego Mistrza, nie wyrzekli się swej godności chrześcijańskiej, nie odstąpili od wiary, nie zbiegli z niebezpieczeństwa, nie przestraszyli się gróźb (…) Pragnęli podjąć drogę krzyża, aby zbawić swoje dusze, dokonać dzieła dla chwały Bożej i powiększenia królestwa Bożego. Przeciwstawili się prześladowcom, mając niezłomną nadzieję otrzymania z Bożego miłosierdzia wiecznej nagrody”.