To nie jest bestia

Nic tak nie pozwala odkryć, gdzie niekiedy może kryć się zabójstwo jak życie wspólne, życie w społeczeństwie, życie w rodzinie. Język przychodzi nam tutaj z pomocą. Mówi się przecież o raniących słowach, zabójczych stwierdzeniach, złowieszczym milczeniu, piorunującym wzroku, o spojrzeniu, które mogłoby zabić, o bratobójczych gestach... A potem się depcze, zrywa, odcina, usuwa... We wszystkich językach muszą istnieć odpowiedniki takich określeń. Jest tyle sposobów, żeby zranić, czasem śmiertelnie.

Jeśli znowu sięgniemy do Kazania na Górze, do fragmentu, w którym Jezus zaczyna omawiać swoje przykazania, dowiemy się: „Jeśli twój brat ma coś przeciw tobie, najpierw idź do niego i się pojednaj; jeśli twój brat ma ochotę cię zabić, ty pierwszy idź do niego”. I sam Bóg zapłacił przykładem z Kainem: w tej samej chwili napotykamy pierwsze zabójstwo i pierwszą modlitwę, pierwsze przebaczenie, pierwsze miłosierdzie (Rdz 4); Pan daje znamię Kainowi. Podobnie dalej (Rdz 9), kiedy Bóg zawiera przymierze z Noem: „Upomnę się też u człowieka o życie człowieka i u każdego – o życie brata. [Jeśli] kto przeleje krew ludzką, przez ludzi ma być przelana krew jego, bo człowiek został stworzony na obraz Boga”.

Jeśli istnieje zakaz zabójstwa, to dlatego, że zabijając, zabijamy obraz Boga. W każdym człowieku jest coś wiecznego, co sięga głębiej niż zabicie człowieka, dlatego nie mogę sam sobie wymierzyć sprawiedliwości. Tak samo mówił Emmanuel Lévinas: zbliżyć się do swojego bliźniego znaczy stać się stróżem swojego brata; być stróżem swojego brata znaczy stać się jego zakładnikiem. Właściwie uporządkowana sprawiedliwość zaczyna się od innego człowieka. Także i tutaj mogę się odwołać do paru momentów naszego doświadczenia.

Spędziłem kwadrans w cztery oczy z zabójcą dwunastu Chorwatów, Sayahem Attiahem, który był głównym dowódcą GIA w naszych stronach. Tak nam się przedstawił. Przyszedł, żeby zażądać konkretnych rzeczy. Był uzbrojony, miał sztylet i karabin maszynowy. W sumie było ich sześciu, zjawili się w nocy. Najpierw  Sayah zgodził się wyjść z domu, gdyż nie chciałem rozmawiać z uzbrojonym człowiekiem w domu, którego powołaniem jest pokój. Rozmawialiśmy więc na zewnątrz... W moich oczach on był bezbronny. Staliśmy twarzą w twarz. Wymienił trzy żądania i trzy razy mogłem odpowiedzieć: „Nie” albo: „Nie w ten sposób”. Wyraźnie powiedział: „Nie masz wyboru”, a ja odpowiedziałem: „Mam wybór”. Nie tylko dlatego, że byłem stróżem moich braci, ale także dlatego, że w rzeczywistości byłem również stróżem tego brata, który stał przede mną i który musiał mieć możliwość odkrycia w sobie czegoś innego niż to, czym się stał. I coś z tego się ujawniło, w miarę jak się wycofywał, kiedy uczynił wysiłek, żeby zrozumieć.

Słyszy się, że to są dzikie bestie, że to nie są ludzie, że nie można z nimi pertraktować. Ja z kolei mówię: jeśli tak będziemy mówić, to nigdy nie będzie pokoju. Wiem, że poderżnął gardło stu czterdziestu pięciu ludziom... Ale od kiedy nie żyje, próbuję sobie wyobrazić jego wejście do raju, i wydaje mi się, że w oczach dobrego Boga mam prawo przedstawić na jego korzyść trzy okoliczności łagodzące:

• pierwsza to fakt, że nas nie zabił;
• druga: wyszedł, kiedy go o to poprosiłem. A potem, kiedy umarł parę kilometrów od nas, był ranny i konał przez dziewięć dni. Ponieważ zgodził się nie wzywać do siebie naszego lekarza – lekarz nie powinien od nas wychodzić, bo jest zbyt stary – więc to było dla niego jasne, toteż po niego nie przyszedł;
• trzecia: po naszej nocnej rozmowie powiedziałem mu: „Właśnie się przygotowujemy do obchodów świąt Bożego Narodzenia, dla nas są to narodziny Księcia Pokoju, a wy tak przychodzicie, uzbrojeni!”. Odpowiedział: „Przepraszam, nie wiedziałem...”.

Nikogo nie kryję... Nie do mnie należy sądzić, każda z jego zbrodni jest straszna, ale to nie była dzika bestia. Teraz kolej na Boże miłosierdzie.

Kiedy indziej „gościliśmy” inną grupę, także w nocy. Chcieli zatelefonować. Trzeba było bardzo ograniczać, dyskutować. Kiedy jest broń, to nie takie łatwe... W końcu skorzystali z naszego telefonu bezprzewodowego, ale poza domem, a myśmy byli przez cały czas obecni tam, gdzie telefonowali. My, czyli X. i ja. Przez cały czas, kiedy próbowali uzyskać połączenie, co było trudne z powodu burzy, powiedzieliśmy sobie wiele rzeczy. X., który był nieco spięty i który dużo pali, poprosił o pozwolenie na papierosa. Wtedy najważniejszy dowódca powiedział, że to haram, zakazane. Zaczął to rozwijać: prorok tego zakazał itd. W końcu mu powiedziałem: „Proszę mi pokazać jeden tekst hadisu czy Koranu, który zabrania papierosów, to panu uwierzę, ale mogę pana zapewnić, że to nie jest napisane. Po prostu, wkłada pan to w usta dobrego Boga – wielu z nas tak robi – ale to nie jest napisane”. Cisza... Trzy minuty później X. spokojnie zapala zapałkę, przypala papieros i mówi: „To, co jest haram, to zabić innego człowieka”. Miałem poczucie, że w jednej chwili została powiedziana cała Ewangelia. Wywołało to dyskusję, ale...