Czas sakralnych analfabetów

Dlaczego więc dzisiaj powstaje wciąż tak wiele świątyń bez gustu i dobrego smaku?

– Smaki i gusta też się z czasem zmieniają. Porównajmy wnętrza mieszkań, nasze najbliższe otoczenie. Człowiek inaczej kształtuje swoją przestrzeń życiową. Otacza się innymi meblami. Rzadziej kolekcjonuje zabytki, woli prostotę. Lepiej się właśnie w takich, zdecydowanie surowszych, przestrzeniach czuje. W minimalistycznej stylistyce tworzone są obiekty użyteczności publicznej, teatry, kina, przestrzeń miejsca pracy. Podobnie kościoły. Mam nadzieję, że ostateczny wymiar kościoła bł. Jana Pawła II będzie właśnie całkowicie współczesny. Powinien on być świątynią XXI wieku, nawiązującą do bł. Jana Pawła II, który był wyjątkowo twórczy i wyjątkowo wspaniale rozumiał potrzeby ludzi młodych. W takim duchu powinien być stworzony.

Czy dla młodego chrześcijanina świątynia powinna mieć inny wymiar?

– Trudno na to odpowiedzieć. Z jednej strony młody człowiek ma rzeczywiście inne potrzeby. I to zarówno w kontekście przestrzeni, jak i potrzeb duchowych. Warto zauważyć, że wyjątkowo dużo młodzieży i studentów gromadzi się w kościele gdańskich dominikanów. Z jednej strony ojcowie dominikanie odpowiadają na ich potrzeby, proponują przeróżne formy zaangażowania, zaczynając od słynnej akademickiej „Górki” poprzez spotkania dla młodzieży Katamaran, gdzie gimnazjaliści i licealiści mogą razem przebywać, poznać nowych ludzi. Młodzi mają inne poczucie estetyki, bardziej przemawia do nich prostota, przejrzystość, kontakt z przyrodą, spojrzenie ekologiczne. Młodzi wciąż garną się do Kościoła, mają swoje potrzeby duchowe. Świadczą o tym setki młodych na pielgrzymkach oraz miliony na Światowych Dniach Młodzieży w Madrycie. Na pewno więc architekci muszą odpowiadać na te potrzeby.

W kontekście ludzi młodych mówi Pan Profesor o potrzebach prostoty. Ale w tej prostocie musi być jednocześnie zawarte piękno. A to już nie jest takie proste.

– Na pewno wnętrza nie mogą być przeładowane kiczem, bo młodzi są na to uczuleni. Kiedyś sztuka sakralna była po prostu piękna, dziś jest przeładowana brzydotą i tandetą. Rzeźby zastępują gipsowe odlewy, a wspaniałe niegdyś dzieła sztuki – powielane reprodukcje.

Czy to znaczy, że jesteśmy analfabetami sakralnymi?

– Trzeba dziś apelować nie tylko do architektów, ale również do artystów plastyków, a także nauczycieli i wykładowców o to, by w szkołach średnich oraz wyższych uczono nie tylko historii sztuki sakralnej, ale także poczucia smaku, estetyki i piękna, opartego na tradycji chrześcijańskiej i zawartego w ponadczasowych dziełach minionych epok. Nie odkryję Ameryki, gdy powiem, że twórcami kultury śródziemnomorskiej są chrześcijanie i Hebrajczycy. Niestety, na akademiach sztuk pięknych czy w szkołach plastycznych często o tym się milczy. A przecież odbiorców dobrej sztuki sakralnej nie powinno brakować. Nie ma więc powodu, żeby produkować kicz. Jeśli przyszłych artystów będziemy dobrze kształcić, to będą powstawać prawdziwe i wspaniałe dzieła sztuki.

A jakie błędy najczęściej popełniają architekci przy tworzeniu przestrzeni sakralnej?

– Przed wszystkim wynikają one z niedokończonych i niedopracowanych projektów. Czasami także nieprzemyślanych. Podczas ich tworzenia musi być ścisła współpraca architekta z kapłanem. Wymiana myśli i spostrzeżeń. Powinna być także stworzona całościowa koncepcja wnętrza. Często podczas budowy powstają przypadkowe elementy wystroju, kompletnie niespójne i niewspółgrające z całym wnętrzem. To jest często powtarzany błąd. Do tego dochodzi brak konsekwencji w ostatecznym wykończeniu przestrzeni, a także po prostu brak doświadczenia architekta. Dobrym rozwiązaniem jest zawsze konkurs. Startuje wówczas większa liczba zawodowców i jest z czego wybierać. Jeśli realizacje dużego przedsięwzięcia zleca się przypadkowej osobie, bez doświadczenia, to potem często nie ma już odwrotu, a jedyną możliwością są kosztowne poprawki. To, niestety, zły pomysł, którego nie polecam.