Prof. Koseła: Statystyki religijności mają związek z demografią

– Procesy demograficzne mają tutaj znaczenie – mówi KAI przewodniczący Rady Naukowej Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego (ISKK) prof. Krzysztof Koseła, oceniając najnowsze statystyki kościelne. Podkreśla, że należy je czytać z uwzględnieniem nie tylko zmian kulturowych, ale także demograficznych. To analizowanie wpływu nie tylko przemian społecznych, ale również epidemii, migracji, czy zmniejszonej liczby narodzin na liczbę wiernych. Jednak jak podkreśla profesor „ta wiara jest ciągle bardziej świadoma”. – W kościołach być może nie ma już tych, którzy chodzili z przyzwyczajenia – mówi.

Najnowszy raport Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego przedstawia dane za 2023 r. Raport wskazuje na niewielkie spadki zarówno, jeśli chodzi o liczbę parafii, jak i siły apostolskie, liczbę przyjmowanych sakramentów czy uczestnictwo w katechezie.

Jak zauważa przewodniczący Rady Naukowej ISKK, prof. Krzysztof Koseła z Uniwersytetu Warszawskiego „procesy demograficzne mają tutaj znaczenie”. – Jeszcze do niedawna, bo w 2011 roku, mówiliśmy o 38,5 mln Polaków, teraz te liczby są poniżej progu 38 mln. Oszacowanie na rok 2022 wyniosło nieco ponad 37 mln rodaków – informuje badacz.

Statystyki kościelne przedstawiają obraz Kościoła, który trwa w społeczeństwie doświadczającym kryzysu, m.in. demograficznego. – Polaków rzeczywiście jest mniej – zauważa prof. Koseła. Zwraca uwagę, że urodziło się mniej mężczyzn, kobiet, a co za tym idzie, jest mniej powołań kapłańskich i zakonnych.

Kolejnym czynnikiem spadku liczby wiernych jest epidemia. – Zgony z nią związane to są duże liczby, nawet w setkach tysiącach. Populacja Polski się zmniejsza, a epidemia spowodowała osunięcie rozmaitych wskaźników religijności na niższy poziom – zauważa profesor UW. – Po 2021 roku mamy do czynienia z takim zjawiskiem, iż w kościołach być może nie ma już tych, którzy chodzili z przyzwyczajenia. My to widzimy, kiedy obserwujemy wyniki pomiaru dominicantes i communicantes – dodaje prof. Koseła.
poster

W 2023 r. wskaźnik dominicantes, czyli osób chodzących w niedzielę do kościoła, wynosił 29,2 proc. W 2022 r. wyniósł 29,5 proc., a w 2021 – 28,3 proc. Z kolei wskaźnik communicantes, czyli przyjmujących komunię wyniósł 14,2 proc., a w 2022  – 13,9 proc. i 2021 r. – 12,9 proc.

Wskazuje także na pozytywny aspekt, gdyż wskaźnik comunicantes względny pokazuje, że „ta wiara jest ciągle bardziej świadoma”.

Kolejnym elementem, który ma znaczenie dla właściwej interpretacji danych z raportu, jest kwestia migracji. – Można powiedzieć, że Polacy wracają do kraju, ale nie wszyscy. Co prawda, nie widzimy pustych miast i mieszkań, ale to dlatego, że wojna spowodowała przyjazd uchodźców, ponieważ Polska jest krajem bezpiecznym i atrakcyjnym – zaznacza socjolog.

Nieznaczny spadek w stosunku do ubiegłego roku widać w odsetku uczęszczających na katechezę. W skali kraju jest to ok. 78 proc. przy czym widać duże zróżnicowanie jeśli chodzi o diecezje – w niektórych, np. przemyskiej i tarnowskiej, na katechizację uczęszcza ok. 96 proc. dzieci i młodzieży, w archidiecezji warszawskiej jest to nieco ponad 50 proc. Różnice widać również w zależności od wieku katechizowanych – im wyższy szczebel edukacji, tym poziom uczestnictwa w lekcjach religii jest niższy.

Coraz mniej zawieranych jest małżeństw, spadek notuje się – aż o 12 p. proc. w stosunku do poprzedniego roku. Z danych rocznika ISKK wynika, że w 2023 r. sakrament małżeństwa został udzielony 77 244 parom, czyli było ich o ponad 10,6 tys. mniej niż rok wcześniej. Związane jest to ze zmianami społecznymi, m.in. obecną plagą samotności, czy zscyfryzowanie społeczeństwa.

Z kolei spadek liczby powołań obserwowany w Polsce to problem całego Kościoła. Wciąż jednak Polska jest krajem o wysokim poziomie religijności. Ok. 10 tys. parafii w Polsce to ok. 9 proc parafii w całej Europie i ok. 4,5 proc parafii na świecie (jest ich obecnie 226 tys.), a co czwarty ksiądz w Europie jest Polakiem.

• Ukazał się nowy rocznik statystyczny ISKK. Jak kształtuje się religijność Polaków?

Dane zawarte w roczniku statystycznym ISKK za rok 2023 zbierane były przez cały rok za pośrednictwem ankiet oraz poprzez badanie praktyk w jedną określoną niedzielę roku – 22 października 2023 r.

Zebrane dane dostępne są dzięki pracy wszystkich proboszczów w Polsce, a także współpracy z Episkopatem Polski, Ośrodkiem Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce KUL oraz firmą GIS-Expert opracowującą mapy. ISKK wypracowuje nowy sposób sprawozdawczości – już połowa diecezji w Polsce przekazuje swoje dane elektronicznie, co prawdopodobnie zdecydowanie przyspieszy ich opracowywanie.