Bazylika Matki Bożej Większej – rzymskie Betlejem

Rzymskie Betlejem

Bazylikę Santa Maria Maggiore na wyznaczonym w nadprzyrodzony sposób miejscu wzniósł w latach 432 – 440 papież Sykstus III. Jej budowę rozpoczęto rok po zakończeniu soboru w Efezie (431 r.), który potwierdził dogmat o Boskim macierzyństwie Maryi. To wówczas nadano jej tytuł Theotokos (Matka Boga). Bazylika Matki Bożej Większej miała podkreślić znaczenie Maryi w Kościele. Świątynia była wielokrotnie przebudowywana. Dzisiejsza bazylika łączy harmonijnie style architektoniczne różnych epok. Przed jej fasadą, z wysokiej kolumny, pochodzącej z antycznej bazyliki Maksencjusza, na rzesze pielgrzymów i turystów spogląda Madonna z Dzieciątkiem Jezus, rzeźba umieszczona na początku XVII wieku. Gdyby nie figura Matki Bożej, a także monumentalna romańska dzwonnica, uchodząca na najwyższą w Rzymie (75 m), można by sądzić, że stoi się przed jednym z wielu rzymskich pałaców. Wchodząc do bazyliki często odnosi się wrażenie, jakby ktoś otworzył nam przed oczami ogromną złotą szkatułę. Promienie słoneczne, które wpadają przez wysoko położone okna, zatrzymują się na porfirowej posadzce, grają cieniami na renesansowych kasetonach w suficie, do których wykonania użyto złota przywiezionego przez Krzysztofa Kolumba z pierwszej wyprawy do Ameryki. Wnętrze świątyni daje pełne wyobrażenie o pięknie starożytnych rzymskich bazylik. Jednak wszelkie zmiany, jakich dokonano w wystroju bazyliki na przełomie wieków, nie przysłoniły klasycznej harmonii, dostrzegalnej od pierwszego wejrzenia. Przepiękne kolumny jońskie, dzielące przestrzeń bazyliki na nawy, są pozostałością pogańskiej świątyni Junony, opiekunki rodzących kobiet. W głębi nawy głównej (86 m długości), pod konfesją górującą nad głównym ołtarzem, znajduje się figura klęczącego papieża Piusa IX, który zdaje się adorować relikwie żłobka.

Bazylika Matki Bożej Większej, dzięki obecności tych relikwii, zawsze była jednym z ważniejszych ośrodków kultu Bożego Narodzenia. Początkowo znajdowały się one w ołowianej skrzynce, później w srebrnej, ozdobionej płaskorzeźbami. W latach 1848 – 1849 relikwiarz zaginął w tajemniczych okolicznościach. Za pontyfikatu Piusa IX został odnaleziony i przeniesiony w miejsce, gdzie można go dzisiaj podziwiać. W roku 1893 przeprowadzono szczegółowe badania relikwii. Stwierdzono wówczas, że jest to pięć deszczułek, z których cztery pochodzą z drzewa figi morwowej i uważane są za podstawę kołyski z terakoty. Takie kołyski używane były w Palestynie w czasach dzieciństwa Jezusa. Dziś wierni przybywający do bazyliki, niezależnie od pory roku, adorują relikwie śpiewem kolęd.

Wchodząc do świątyni, nie sposób nie zauważyć licznych, bogato zdobionych, mozaik. Najważniejsza z nich, umieszczona w absydzie świątyni, ukazuje scenę koronacji Matki Bożej przez Jej Syna. Całość została oddana w purpurze, złocie i zieleni.

Rzymska bazylika stała się również miejscem spoczynku wielu papieży i znakomitych twórców sztuki. Tutaj również pochowano jednego z największych rzeźbiarzy i architektów Giovanniego Lorenza Berniniego. Ten mistrz włoskiego baroku był twórcą takich dzieł, jak baldachim nad grobem św. Piotra w bazylice watykańskiej, monumentalna kolumnada na placu św. Piotra, znajdująca się w bazylice św. Piotra oprawa tronu Apostoła (Cathedra Petri) czy fontanna Czterech Rzek na Piazza Navona, naprzeciw bazyliki św. Agnieszki.