Najważniejsze wydarzenia 2019 roku

LIPIEC

Penitencjaria Apostolska broni tajemnicy spowiedzi, która „nigdy i z jakiegokolwiek powodu nie może być naruszona”. W obliczu prób politycznego nacisku na zwalnianie kapłanów z tajemnicy spowiedzi w sprawach związanych z wykorzystywaniem seksualnym, dykasteria opublikowała notę podkreślającą, że nigdy nie można uzależniać udzielenia rozgrzeszenia od obietnicy oddania się przez penitenta w ręce organów sprawiedliwości. Zaznacza, że „wszelkie działania polityczne lub inicjatywy ustawodawcze mająca na celu «osłabienie» nienaruszalności pieczęci sakramentalnej stanowiłaby niedopuszczalne wykroczenie przeciwko «libertas Ecclesiae» [wolności Kościoła], która nie wynika z uznania przez poszczególne państwa, ale pochodzi od Boga”. Przypomina, że penitent wyznając swe grzechy przed kapłanem, wyznaje je w istocie samemu Bogu. Spowiednikowi, zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego, „nie wolno słowami lub w jakikolwiek inny sposób i dla jakiejkolwiek przyczyny w czymkolwiek zdradzić penitenta”, podobnie jak „bezwzględnie zabrania się spowiednikowi korzystania z wiadomości uzyskanych w spowiedzi, powodujących uciążliwość dla penitenta”. Tajemnica ta dotyczy także kierownictwa duchowego.

Papież przyjął prezydenta Rosji Władimira Putina. Głównymi tematami ich niemal godzinnej rozmowy były stosunki dwustronne, życie Kościoła katolickiego w Rosji, zagadnienia ekologiczne oraz sytuacja międzynarodowa ze szczególnym uwzględnieniem Syrii, Ukrainy i Wenezueli. Była też mowa o rosyjskiej literaturze. Putin przyjechał do Watykanu z 50-minutowym spóźnieniem.

SIERPIEŃ

Papież ogłosił list do księży w 160. rocznicę śmierci św. Jana Marii Vianneya, patrona proboszczów. Podkreślił w nim smutek z powodu oskarżeń, jakie padają dziś pod adresem kapłanów, wyraził wdzięczność za ich wierną posługę, dodał otuchy i zachęcił duchownych do wielbienia Boga na wzór Maryi oraz do tego, by „byli ludźmi, którzy swoim życiem świadczą o współczuciu i miłosierdziu, które może nam dać tylko Jezus”. „Jestem przekonany, że o ile jesteśmy wierni woli Bożej, to czasy kościelnego oczyszczenia, których doświadczamy, uczynią nas bardziej radosnymi i prostymi, a w niedalekiej przyszłości będą bardzo owocne” – stwierdził Franciszek.

Powstał Najwyższy Komitet ds. Osiągnięcia Celów Zawartych w Dokumencie o Braterstwie Ludzkim na rzecz Pokoju Światowego i Wzajemnego Współżycia, jaki podpisali 4 lutego w Abu Zabi papież Franciszek i wielki imam uniwersytetu Al-Azhar w Kairze, szejk Ahmed el-Tayeb. Kieruje nim przewodniczący Papieskiej Rady ds. Dialogu Międzyreligijnego kard. Miguel Ángel Ayuso Guixot. W grudniu delegacja komitetu złożyła na ręce sekretarza generalnego ONZ prośbę papieża i szejka el-Tayeba o ogłoszenie przez Narody Zjednoczone 4 lutego Światowym Dniem Braterstwa Ludzkiego.

WRZESIEŃ

Franciszek podarował prawosławnemu patriarchatowi Konstantynopola relikwie św. Piotra. Dotychczas znajdowały się one w – nieużywanej obecnie – prywatnej kaplicy papieskiej w Pałacu Apostolskim w Watykanie. Był to spontaniczny dar papieża, nie poprzedzony protokolarnymi dyskusjami. „To nowy kamień milowy na drodze wzajemnego zbliżenia, ważny krok na drodze dialogu miłości zainicjowanego przed ponad 50 laty przez naszych poprzedników” – powiedział patriarcha Bartłomiej. Honorowy zwierzchnik światowego prawosławia przypomniał, że droga ekumenicznego zbliżenia między dwoma Kościołami dokonywała się do tej pory na dwóch drogach: dialogu miłości i dialogu prawdy. Dar Franciszka otwiera trzecią drogę – profetyczną. Św. Piotr był rodzonym bratem św. Andrzeja, który jest patronem patriarchatu Konstantynopola. Po umieszczeniu relikwii św. Piotra obok relikwii św. Andrzeja dwaj bracia – według patriarchy – „spotykają się mistycznie i uczą nas więzi braterstwa”.

Listem apostolskim „Aperuit illus” papież ustanowił Niedzielę Słowa Bożego. Obchodzona w III Niedzielę Zwykłą w ciągu roku liturgicznego, ma się ona przyczynić do tego, aby w ludzie Bożym wzrastała „religijna i bliska znajomość Pisma Świętego”. Dokument został podpisany w 1600. rocznicę śmierci św. Hieronima – wielkiego miłośnika i tłumacza Pisma Świętego.

PAŹDZIERNIK

Przez cały październik trwał Nadzwyczajny Miesiąc Misyjny. Upamiętniał on setną rocznicę ogłoszenia misyjnego listu apostolskiego Benedykta XV „Maximum illud”. Został zapowiedziany przez papieża w 2017 r. aby „pobudzić gorliwość w działalności ewangelizacyjnej Kościoła ad gentes”, czyli skierowanej do ludzi nieznających jeszcze Chrystusa, a także skłonić do podjęcia z nową mocą nawrócenia misyjnego i reformy struktur duszpasterskich w duchu misyjnym. Jego motto: „Ochrzczeni i posłani: Kościół Chrystusa z misją w świecie” wskazywało na powołanie misyjne wszystkich ochrzczonych. Powierzając Papieskim Dziełom Misyjnym odpowiedzialność za przygotowanie i przeprowadzenie tego miesiąca w Kościele powszechnym, Franciszek chciał, by był on przeżywany przede wszystkim w diecezjach i parafiach, zgromadzeniach zakonnych oraz ruchach, stowarzyszeniach i fundacjach kościelnych. Sam papież uczestniczył w obchodach organizowanych w diecezji rzymskiej.

Po raz siódmy w czasie swego pontyfikatu Franciszek udzielił święceń biskupich. Przyjęli je czterej arcybiskupi, współpracownicy papieża: Michael Czerny, Paolo Borgia, Antoine Camillieri i Paolo Rudelli. Wcześniej, w czerwcu sakrę z rąk papieża otrzymał biskup pomocniczy w Santiago de Chile – Alberto Lorenzelli.

Franciszek kreował 13 nowych kardynałów. Zostało nimi trzech pracowników Kurii Rzymskiej (przewodniczący Papieskiej Rady ds. Dialogu Międzyreligijnego, archiwista i bibliotekarz Świętego Kościoła Rzymskiego oraz podsekretarz Sekcji ds. Migrantów i Uchodźców w Dykasterii ds. Integralnego Rozwoju Człowieka), siedmiu biskupów diecezjalnych (z Indonezji, Kuby, Demokratycznej Republiki Konga, Luksemburga, Gwatemali, Włoch i Maroka) oraz trzech zasłużonych dla Kościoła emerytów powyżej 80. roku życia, którzy nie będą mieli prawa do udziału w ewentualnym konklawe (w tym więzień sowieckich łagrów abp Sigitas Tamkevičius z Litwy).

„Amazonia: nowe drogi dla Kościoła i ekologii integralnej” – pod takim hasłem obradowało w dniach 6-27 października w Watykanie Specjalne Zgromadzenie Synodu Biskupów dla tego regionu świata. Poświęcone ono było „przede wszystkim ewangelizacji tego rozległego obszaru”, ale także miało zwrócić uwagę świata na jego mieszkańców i ich problemy, w tym dotyczące ekologii, szczególnie ważne dla tego regionu – wyjaśniał sekretarz generalny Synodu kard. Lorenzo Baldisseri. W dokumencie końcowym Ojcowie Synodalni nie postulują gwałtownych zmian, ale proszą o spokojne, pogłębione i zgodne z dotychczasowym nauczaniem Kościoła przeanalizowanie konkretnych postulatów. Wskazali m.in. na potrzebę upowszechniania w Amazonii diakonatu stałego (zalecając rozważenie udzielania w przyszłości święceń kapłańskim tym diakonom stałym, którzy sprawdzili się w swej posłudze), a także zaradzenia problemowi braku duchowieństwa poprzez redystrybucję geograficzną księży. Zaproponowali umożliwienie kobietom (które pełnią rolę katechetek i faktycznie kierują lokalnymi wspólnotami) pełnienia funkcji lektorek (czytających fragmenty Pisma Świętego w czasie liturgii) i akolitek (pomagających w sprawowaniu liturgii), a także ustanowienie nowych posług kościelnych, specjalnie dla nich przeznaczonych, a niezwiązanych z sakramentem świeceń, np. posługi „kobiety kierującej wspólnotą”. Zgłosili też postulat wprowadzenia posługi diakonis, jak również stworzenie odrębnego obrządku amazońskiego w Kościele. Dokument ten posłuży Ojcu Świętemu w przygotowaniu podsumowującej synod adhortacji apostolskiej. „Zgromadzenie Synodu Biskupów dla Amazonii było wspólnotowym szukaniem woli Bożej” – podsumował jeden z trzech przewodniczących obrad, kard. Pedro Barreto z Peru.

Franciszek ogłosił pięcioro nowych świętych. Zostali nimi błogosławieni: angielski konwertyta z anglikanizmu kard. Jan Henryk Newman i cztery kobiety: Brazylijka s. Dulce (Maria Rita do Sousa Brito Lopes Pontes), s. Maria Teresa Mankidiyan Chiramel z Indii, Włoszka s. Józefina Vannini i świecka Szwajcarka Małgorzata Bays. Wszyscy oni żyli w XIX i XX wieku.

Papież zmienił nazwę Tajnego Archiwum Watykańskiego. Od tej pory nosi ono nazwę „Apostolskie Archiwum Watykańskie”. Historyczna nazwa mogła budzić błędne skojarzenia, sugerując, że jest tam przechowywana wiedza zarezerwowana dla nielicznych. Tymczasem watykańskie zbiory dokumentów są od dawna dostępne dla historyków. Nowa nazwa lepiej też uwydatnia związek archiwum z samą Stolicą Apostolską i papieżem.

LISTOPAD

Tegorocznymi laureatami Nagrody Ratzingera zostali: 88-letni kanadyjski filozof Charles Taylor i 52-letni afrykański jezuita i teolog ks. Paul Béré. Wręczając im wyróżnienie Franciszek zapewnił o swym uznaniu dla papieża seniora Benedykta XVI. „Jesteśmy mu wdzięczni za jego nauczanie i wzór służby Kościołowi, wyrażającej się w refleksji, pracy naukowej, słuchaniu, dialogu i modlitwie” – mówił Ojciec Święty. Nazwał swego poprzednika wzorem kompleksowego poszukiwania prawdy przy jednoczesnym zaangażowaniu wiary, rozumu, intelektu i życia duchowego.

Po raz pierwszy ludzie świeccy znaleźli się w składzie rady posynodalnej. Obok dwóch kardynałów oraz 11 arcybiskupów i biskupów, wybranych przez uczestników Specjalnego Zgromadzenia Synodu Biskupów dla Amazonii, z nominacji papieskiej w skład rady weszło troje przedstawicieli ludów amazońskich. Są to: s. Laura Vicuña Pereira Manso CF, prowadząca pracę duszpasterską wśród ludu Karipuna w Brazylii; Patricia Gualinga, lokalna liderka działająca na rzecz obrony praw człowieka we wspólnocie ludu Kichwa w Sarayaku w Ekwadorze; oraz Delio Siticonatzi Camaiteri z ludu Ashaninca w Peru.

Przy Dykasterii ds. Świeckich, Rodziny i Życia po raz pierwszy w historii Kurii Rzymskiej powstała grupa młodych konsultantów, którzy będą doradzać w sprawach dotyczących m.in. duszpasterstwa młodzieży. W jej skład weszło 20 osób poniżej 30. roku życia ze wszystkich kontynentów. Nie reprezentują oni konferencji episkopatów, ani swoich wspólnot, ale zostali wybrani ze względu na osobiste świadectwo i zaangażowanie, które okazali przy okazji zgromadzenia Synodu Biskupów nt. młodzieży, wiary i rozeznawania powołania, jakie odbyło się w 2018 r. Powołanie „organu przedstawicielskiego młodzieży na szczeblu międzynarodowym” jest realizacją postulatu zawartego w synodalnym dokumencie końcowym. Po raz pierwszy grupa młodych doradców zbierze się w 2020 r.

GRUDZIEŃ

W liście apostolskim „Admirabile signum”, podpisanym podczas wizyty w Greccio, Franciszek zachęcił do pielęgnowania tradycji przygotowywania żłóbka w okresie poprzedzającym Boże Narodzenie. Papież podkreślił, że stanowi ona ważny element przekazywania wiary, a żłóbek jest jakby żywą Ewangelią i powinien być obecny także w miejscach pracy, szkołach, szpitalach, więzieniach, na placach… „Chciałbym, aby ta praktyka nie ustała, a wręcz mam nadzieję, że tam, gdzie została zaniechana, zostanie odkryta na nowo i ożywiona” – napisał Ojciec Święty.

Papieska Komisja Biblijna opublikowała dokument „Czymże jest człowiek? Droga antropologii biblijnej” na temat rozumienia człowieka w Piśmie Świętym. Różne aspekty ludzkiego życia zostały omówione w świetle wszystkich ksiąg Starego i Nowego Testamentu, ukazując całą złożoność istoty ludzkiej: jego słabość i lęk przed śmiercią, a zarazem jego wyjątkową pozycję jako osoby podobnej do Boga, mającej w sobie Jego tchnienie, dzięki czemu posiada pierwiastek nieśmiertelności.

Franciszek wydał dekret znoszący tajemnicę papieską w sprawach dotyczących nadużyć wobec małoletnich, przemocy na tle seksualnym oraz pornografii dziecięcej. – To decyzja o historycznym znaczeniu – wyjaśnił sekretarz pomocniczy Kongregacji Nauki Wiary abp Charles Scicluna. Ułatwia ona współpracę ze świeckim wymiarem sprawiedliwości, któremu można będzie udostępniać kopie dokumentacji procesów kościelnych. Jednocześnie Franciszek postanowił, że także świeccy specjaliści prawa kanonicznego, a nie tylko duchowni, mogą być prokuratorami i adwokatami w procesach w sprawach pedofilii. Podwyższył także do 18 lat wiek małoletnich w przypadku spraw o posiadanie i rozpowszechnianie pornografii dziecięcej.

Franciszek ustanowił kadencyjność funkcji dziekana Kolegium Kardynalskiego. Od tej pory będzie on, podobnie jak szefowie urzędów Kurii Rzymskiej, wybierany na pięć lat. Będzie też mógł być wybrany na kolejną kadencję.