Żyć dla Boga

Odpowiadają na potrzeby Kościoła
Cechą charakterystyczną instytutów zakonnych, oddanych dziełom apostolskim jest życie według rad ewangelicznych (czystości, ubóstwa, posłuszeństwa) oraz służba ludowi Bożemu, zgodnie z charyzmatem określonym przez założyciela. Instytuty zakonne czynne - zwane popularnie zakonami czynnymi - powstawały zawsze w określonych uwarunkowaniach historycznych, które rodziły zapotrzebowanie na określony typ działalności. W tych warunkach założyciele - zazwyczaj osoby wybitne, o wielkiej świętości i otwarciu się na Boga - zakładali wspólnotę, będącą odpowiedzią na konkretne potrzeby Kościoła. Stąd dziś ogromne bogactwo form działalności zakonów męskich.

Wśród nich są wspólnoty o charyzmacie misyjnym, prowadzące szkoły, szpitale, zajmujące się wychowaniem dzieci i młodzieży, posługujące biednym i nieuleczalnie chorym, zajmujące się organizowaniem misji ludowych, kaznodziejstwem. W Polsce do roku 1989 zakony miały utrudnioną działalność i niewiele z nich mogło funkcjonować zgodnie ze swoim charyzmatem. Po roku 1989 sytuacja się zmieniła i w życiu społecznym w Polsce pojawiły się znów zakonne szkoły, bursy, szpitale, domy opieki, wydawnictwa, świetlice dla dzieci z rodzin ubogich, hospicja, przytuliska dla bezdomnych, rozgłośnie radiowe, apteki, domy dziecka, placówki dla upośledzonych umysłowo, dla osób uzależnionych od narkotyków i alkoholu, domy dla osób w podeszłym wieku.

Charyzmatem wielu instytutów zakonnych jest duszpasterska praca z młodzieżą, szczególnie przez prowadzenie szkół różnego typu. Powszechnie znane są szkoły salezjańskie i placówki oświatowe pijarów, ale warto wiedzieć, że również barnabici, bracia szkolni i inni podejmują ten typ pracy duszpasterskiej.

Niektóre zakony męskie nastawione są tylko na jeden rodzaj działalności. Przykładem są kombonianie, którzy są zakonem misyjnym, i zgodnie z wolą założyciela działają tylko w Afryce. Inne charyzmat kontemplacyjny łączą z duszpasterstwem, jak karmelici bosi, którzy organizują rekolekcje zamknięte i parafialne, dni skupienia czy misje parafialne.

Dla wzrostu życia duchowego
Każdy zakonnik od chwili wstąpienia do klasztoru, aż do ślubów wieczystych, przechodzi okres formacji duchowej, która jednakże na tym się nie kończy. Konkretne przepisy danego zakonu, zwane konstytucjami, oraz programy formacyjne, istniejące w każdym instytucie zakonnym, określają charakter tzw. formacji stałej, której podlegają zakonnicy aż do końca życia. Ma ona na celu rozwój ich życia duchowego.

Formację zakonną rozpoczyna postulat. Trwa sześć miesięcy lub dłużej. Ma on na celu zbadanie powołania kandydata i jego dojrzałości, ułatwia też stopniowe przejście od życia świeckiego do życia prowadzonego w nowicjacie. Nowicjat zmierza ku temu, aby kandydaci na mnichów dokładniej rozpoznali Boże powołanie właściwe danemu zakonowi i doświadczyli życia w klasztorze. Jest to czas, w którym przełożeni mają możliwość poznania kandydata i potwierdzenia jego zamiaru. Według prawa kanonicznego powinien on trwać co najmniej 12 miesięcy, które kandydat spędza we wspólnocie nowicjuszy, pod kierownictwem odpowiedzialnego za formację duchową mistrza nowicjatu.