Bóg to jest porządek

Estonia przywitała nas niebywałym porządkiem i znakiem „Uwaga! Łosie”. Gdy po idealnie przygotowanej szosie wjechaliśmy do zadbanego uniwersyteckiego miasta Tartu, zaskoczył nas niecodzienny widok. Tłumy młodych kolorowo ubranych dziewczyn biegały z wiadrami i polewały się obficie wodą. Spóźniony śmigus-dyngus? Nie, zakończenie roku szkolnego! – śmiały się Estonki.

Estonia się bawi. Wydobyła się z gospodarczego marazmu byłej republiki radzieckiej, została jednym z najbardziej skomputeryzowanych krajów Europy, odwiedza ją mnóstwo turystów. Estończycy, którzy stanowią ponad 70 proc. mieszkańców republiki (reszta to mieszkający przede wszystkim na wschodzie Rosjanie), tuż po odzyskaniu niepodległości w 1991 r. zrezygnowali z rolnictwa: ich gospodarka oparta jest na usługach (69 proc. PKB) i przemyśle (28 proc. PKB). Nie widać wszechobecnego tuż za granicą rozkładu. Nie straszą wraki rozwalających się kołchozów, roztrzaskane pordzewiałe wiaty przystanków autobusowych. Na każdym kroku zaskakuje niespotykany gdzie indziej porządek. Wszystko zapięte na ostatni guzik.

Pracowici jak mrówki

Mówiąc o nadbałtyckim kraju, już na wstępie popełniamy kardynalny błąd: nieświadomie, za wieloma przewodnikami, na jednym oddechu wymieniamy Litwę, Łotwę i Estonię. Tymczasem te kraje niesamowicie się różnią. – Estoński jest dla nas jak chiński – uśmiechał się łotewski paulin o. Janis. – O, przepraszam, raczej jak fiński. Rzeczywiście, te języki należą do tej samej grupy. To niezwykle trudny język. Przykład? Sięgam po książeczkę do nabożeństwa z Litanią Loretańską: „Ülistusväärne Neitsi” to „Panna wsławiona”, a „Usukannatajate Kuninganna” to „Królowa wyznawców”.

Już przed wiekami kronikarz notował, że mieszka tu lud bardziej pracowity niż Germanie. – To prawda. Pracowitość i umiłowanie porządku leży w naturze tego półtoramilionowego narodu – opowiada o. Augustyn Loska, polski franciszkanin, który w Estonii mieszka od 14 lat. Kiedyś podszedł do niego sąsiad zza płotu, rodowity Estończyk, i powiedział: – Wie ojciec, Bóg to jest porządek! To zdanie jest kwintesencją wiary Estończyków. Tu nawet schowane w leśnej głuszy drewniane „fińskie” domki otoczone są zadbanymi kolorowymi kwietnikami.

Mniszki karmią bociana

Pędzimy po równiutkich drogach północno-wschodniej Estonii. Płasko. Najwyższe wzniesienie kraju Suur Munamägi ma zaledwie 318 metrów. Za oknami znikają lśniące polodowcowe jeziora. Jest ich tu ponad tysiąc. Mijamy ogromny akwen Pejpus, naturalną granicę Unii Europejskiej. Za nią inny świat: Rosja. Gdy wchodzimy do żeńskiego monasteru Zaśnięcia Matki Bożej na Żurawinowym Wzgórzu w Kuremae, tuż nad głowami przelatuje wielki bocian. Zadziwieni spostrzegamy, że bez obawy człapie do schowanych za cerkwią opatulonych w chusty prawosławnych mniszek, które zaczynają go karmić sporymi rybami. Obok ptaka ziewa znudzony kot. Czas zatrzymał się w miejscu.

Na pobliskim zielonym polu w XVI w. miała objawić się pastuszkowi sama Matka Boża. Obok miejsca, gdzie stała, na ogromnym dębie odnalazł ikonę Zaśnięcia Matki Bożej. Na miejscu objawienia pod koniec XIX wieku wyrósł piękny monastyr. Tuż przy nim w ogródku krząta się właśnie kilkanaście mniszek. Zrywają sałatę, pielą grządki, podlewają kwiaty. Alergicznie reagują na nasze aparaty fotograficzne. W monasterze mieszka ich około stu pięćdziesięciu.

Odwiedza je codziennie sporo pielgrzymów, przede wszystkim Rosjan. Do Sankt Petersburga już niedaleko – zaledwie 120 kilometrów. W kryształowej wodzie cudownego źródełka u stóp Żurawinowego Wzgórza nogi moczą jednak i protestanci, i katolicy. Wszyscy liczą na cud. Estonia to świat, w którym pełen obrazów, ikon, zapachu kadzidła i świec Wschód zderza się z oszczędnym w symbole, zaczytanym w Biblii luteranizmem.