Sanktuarium Przemienienia Pańskiego

Cmolas został założony w pierwszej połowie XV wieku. Jego pierwotna nazwa brzmiała „Ciemnolas”. Również w XV wieku erygowano tu parafię rzymskokatolicką. Bracia Jan i Bernard Mieleccy uposażyli ją oraz ufundowali kościół pod wezwaniem św. Stanisława.

W roku 1572 w Cmolasie, w rodzinie szlacheckiej herbu Hołobok urodził się Wojciech Borowiusz.

-Ten będąc chłopięciem w wieku lat 13, i tu w Cmolasie do szkoły chodząc gdy dnia 6 sierpnia r.p. 1585 szedł do szkoły, dwie albo trzy godziny przed wieczorem, i nad tem miejscem gdzie teraz kościółek Przemienienia Pańskiego, zobaczył otworzone niebo i Pana Jezusa z rozciągnionymi rękami i w wielkiej jasności, około którego było wielu świętych. I to widzenie trwało kilka pacierzy – informuje napis na starej tablicy w archiwum parafialnym.

Wojciech Borowiusz po ukończeniu szkoły parafialnej w 1593 r. podjął studia w słynnej Akademii Krakowskiej w zakresie teologii i filozofii. Po ich ukończeniu zdobył kolejno tytuł magistra i doktora. Potem został profesorem i dziekanem wydziałów, które ukończył. Czterokrotnie był wybrany rektorem uczelni. Po przyjęciu święceń kapłańskich został kanonikiem i proboszczem Kolegiaty św. Floriana na Kleparzu. W rodzinnym Cmolasie ufundował kościółek szpitalny i szpital dla ubogich. Zmarł w Krakowie w 1646 r.

Łaskami słynący wizerunek

Księdzu Borowiuszowi przypisuje się także fundację obrazu Przemienienia Pańskiego, który w Cmolasie stał się przedmiotem wielkiego kultu. Wizerunek został namalowany techniką olejną na płótnie naciągniętym na deskę o wymiarach 145 x 215 cm przez nieznanego artystę, w krakowskim środowisku malarskim, około połowy XVII wieku. Zgodnie z opisem Ewangelii św. Mateusza przedstawia on scenę Przemienienia Pańskiego na górze Tabor. W górnej części obrazu ukazany jest Pan Jezus w białej szacie unoszący się na tle obłoków, a obok Niego klęczą Mojżesz z tablicami Dziesięciorga Przykazań i Eliasz. W dolnej części przedstawieni są w poruszeniu i zachwyceniu apostołowie: Piotr, Jakub i Jan.

Rozwój kultu Przemienienia Pańskiego

Wizerunek został umieszczony w głównym ołtarzu kościółka szpitalnego w Cmolasie i jeszcze w XVII wieku zasłynął łaskami i cudami, za które wierni składali liczne wota dziękczynne. Kościółek chociaż nigdy nie pełnił funkcji świątyni parafialnej, to jednak odegrał bardzo ważną rolę, ponieważ stał się sanktuarium. W roku 1722 Stolica Apostolska nadała mu przywileje odpustu na dzień Przemienienia Pańskiego, początkowo na okres 10 lat. Fakt ten przyczynił się do dalszego wzmożenia kultu Chrystusa Przemienionego w Cmolasie.

W 1748 r. obraz komisyjnie został uznany za łaskami słynący. Informują o tym tzw. Tabele biskupa Załuskiego. Dzięki staraniom i fundacji księcia Pawła Sanguszki w roku 1735 kościółek sanktuaryjny został gruntownie odnowiony, a łaskami słynący wizerunek otrzymał srebrne sukienki.

W 1771 r. w cmolaskim sanktuarium modlili się Konfederaci Barscy na czele z Kazimierzem Pułaskim i kapelanem o. Markiem bezpośrednio przed bitwą pod Majdanem i Hutą Komorowską. O kulcie obrazu w tamtym czasie świadczyły niezliczone wota dziękczynne zgromadzone w sanktuarium, które pod koniec XVIII wieku na zarządzenie cesarza Austrii Józefa II zostały wywiezione na 14 wozach. Samego srebra było 5 cetnarów, nie licząc złota i drogocennych korali. Zaborca skasował wtedy także fundację szpitala dla ubogich.