Sanktuarium Przemienienia Pańskiego

Ryszard Żelasko

publikacja 02.07.2003 12:39

Sześć kilometrów za Kolbuszową, przy szosie Rzeszów – Tarnobrzeg, na terenie byłej Puszczy Sandomierskiej jest położony Cmolas. Chlubą tej miejscowości, a także całej diecezji rzeszowskiej jest sanktuarium Przemienienia Pańskiego, którego powstanie wiąże się z objawieniem Pana Jezusa w tajemnicy Przemienienia 13-letniemu Wojciechowi Borowiuszowi 6 sierpnia 1585 r.

Cmolas został założony w pierwszej połowie XV wieku. Jego pierwotna nazwa brzmiała „Ciemnolas”. Również w XV wieku erygowano tu parafię rzymskokatolicką. Bracia Jan i Bernard Mieleccy uposażyli ją oraz ufundowali kościół pod wezwaniem św. Stanisława.

W roku 1572 w Cmolasie, w rodzinie szlacheckiej herbu Hołobok urodził się Wojciech Borowiusz.

-Ten będąc chłopięciem w wieku lat 13, i tu w Cmolasie do szkoły chodząc gdy dnia 6 sierpnia r.p. 1585 szedł do szkoły, dwie albo trzy godziny przed wieczorem, i nad tem miejscem gdzie teraz kościółek Przemienienia Pańskiego, zobaczył otworzone niebo i Pana Jezusa z rozciągnionymi rękami i w wielkiej jasności, około którego było wielu świętych. I to widzenie trwało kilka pacierzy – informuje napis na starej tablicy w archiwum parafialnym.

Wojciech Borowiusz po ukończeniu szkoły parafialnej w 1593 r. podjął studia w słynnej Akademii Krakowskiej w zakresie teologii i filozofii. Po ich ukończeniu zdobył kolejno tytuł magistra i doktora. Potem został profesorem i dziekanem wydziałów, które ukończył. Czterokrotnie był wybrany rektorem uczelni. Po przyjęciu święceń kapłańskich został kanonikiem i proboszczem Kolegiaty św. Floriana na Kleparzu. W rodzinnym Cmolasie ufundował kościółek szpitalny i szpital dla ubogich. Zmarł w Krakowie w 1646 r.

Łaskami słynący wizerunek

Księdzu Borowiuszowi przypisuje się także fundację obrazu Przemienienia Pańskiego, który w Cmolasie stał się przedmiotem wielkiego kultu. Wizerunek został namalowany techniką olejną na płótnie naciągniętym na deskę o wymiarach 145 x 215 cm przez nieznanego artystę, w krakowskim środowisku malarskim, około połowy XVII wieku. Zgodnie z opisem Ewangelii św. Mateusza przedstawia on scenę Przemienienia Pańskiego na górze Tabor. W górnej części obrazu ukazany jest Pan Jezus w białej szacie unoszący się na tle obłoków, a obok Niego klęczą Mojżesz z tablicami Dziesięciorga Przykazań i Eliasz. W dolnej części przedstawieni są w poruszeniu i zachwyceniu apostołowie: Piotr, Jakub i Jan.

Rozwój kultu Przemienienia Pańskiego

Wizerunek został umieszczony w głównym ołtarzu kościółka szpitalnego w Cmolasie i jeszcze w XVII wieku zasłynął łaskami i cudami, za które wierni składali liczne wota dziękczynne. Kościółek chociaż nigdy nie pełnił funkcji świątyni parafialnej, to jednak odegrał bardzo ważną rolę, ponieważ stał się sanktuarium. W roku 1722 Stolica Apostolska nadała mu przywileje odpustu na dzień Przemienienia Pańskiego, początkowo na okres 10 lat. Fakt ten przyczynił się do dalszego wzmożenia kultu Chrystusa Przemienionego w Cmolasie.

W 1748 r. obraz komisyjnie został uznany za łaskami słynący. Informują o tym tzw. Tabele biskupa Załuskiego. Dzięki staraniom i fundacji księcia Pawła Sanguszki w roku 1735 kościółek sanktuaryjny został gruntownie odnowiony, a łaskami słynący wizerunek otrzymał srebrne sukienki.

W 1771 r. w cmolaskim sanktuarium modlili się Konfederaci Barscy na czele z Kazimierzem Pułaskim i kapelanem o. Markiem bezpośrednio przed bitwą pod Majdanem i Hutą Komorowską. O kulcie obrazu w tamtym czasie świadczyły niezliczone wota dziękczynne zgromadzone w sanktuarium, które pod koniec XVIII wieku na zarządzenie cesarza Austrii Józefa II zostały wywiezione na 14 wozach. Samego srebra było 5 cetnarów, nie licząc złota i drogocennych korali. Zaborca skasował wtedy także fundację szpitala dla ubogich. Nowe Sanktuarium

W latach 1805 – 1822 parafia Cmolas przejściowo znalazła się w diecezji przemyskiej, a później należała do diecezji tarnowskiej. W roku 1817 biskup przemyski Antoni Dąb-Gołaszewski wydał dekret, w którym uznał obraz Przemienienia Pańskiego za cudowny i ofiarował dla niego srebrne sukienki.
W latach 1831 – 1863 cmolaskie sanktuarium nawiedzali uczestnicy powstań narodowych z Józefem Zaliwskim na czele. Po upadku powstania styczniowego wielu parafian udało się na emigrację, zwłaszcza za ocean do USA i Kanady. Zmuszała ich do tego sytuacja materialna oraz represje zaborców. Przed wyjazdem ludzie przychodzili do sanktuarium Przemienienia Pańskiego, gdzie prosili Pana Jezusa o błogosławieństwo oraz pomoc w znalezieniu pracy. Na czas rozłąki z rodziną i Ojczyzną zabierali z sobą reprodukcje cudownego obrazu.

Początek XX wieku był okresem ożywienia kultu cudownego wizerunku. Dzięki staraniom nowego proboszcza ks. Melchiora Zapały przeprowadzono renowację kościółka. Wydrukowano też broszurkę pt.” Nabożeństwo do Przemienienia Pańskiego w kościółku w Cmolasie”.

W czasie II wojny światowej w okolicy Cmolasu wyznaczono plac ćwiczeń dla wojsk niemieckich. W związku z tym wysiedlone zostały sąsiednie wioski, ale Cmolasu nie wysiedlono. Jego mieszkańcy zamawiali w sanktuarium Przemienienia Pańskiego nabożeństwa błagalne o zachowanie od wysiedlenia.

W 1944 r. powstał zamysł budowy nowego kościoła parafialnego, który równocześnie byłby nowym sanktuarium Przemienienia Pańskiego. Plan został zrealizowany w latach 1957 – 1961 dzięki staraniom ówczesnego proboszcza ks. Stanisława Jagły i przy współpracy parafian oraz rodaków z USA. Nową świątynię parafialną i sanktuaryjną wzniesiono nieopodal starego kościółka szpitalnego. Jest ona budowlą murowaną, trójnawową, z nawą poprzeczną i wieżą.

6 sierpnia 1972 r. w czasie uroczystości odpustowej Przemienienia Pańskiego, cudowny obraz został umieszczony w głównym ołtarzu nowego kościoła. Wcześniej wizerunek był poddawany zabiegom konserwatorskim w Krakowie, które przeprowadzili Irena i Andrzej Chojkowscy. Równocześnie wykonano wierną kopię cudownego obrazu i przeznaczono ją dla starego kościółka.

Inwestycje, transfery, remonty

W następnych latach w Cmolasie dokonano wielu ważnych inwestycji, które przyczyniają się do jeszcze większej chwały Chrystusa Przemienionego. Do najważniejszych należą: powiększenie placu sanktuaryjnego, wybudowanie monumentalnego ołtarza polowego oraz Drogi Krzyżowej. Wzniesiono też budynek w którym pielgrzymi mogą zaopatrywać się w nowe książki religijne, dewocjonalia, modlitewniki, kasety magnetofonowe z pieśniami miejscowego chóru, a w szczególności w reprodukcje cudownego wizerunku i pocztówki przedstawiające Pana Jezusa Przemienionego oraz Jego sanktuarium.

W 1993 r. ważnym wydarzeniem było przeniesienie / transfer / starego kościółka szpitalnego na oddalone o 200 m miejsce, gdzie wcześniej była stara świątynia parafialna. Nastąpiło to za zgodą ordynariusza diecezji rzeszowskiej ks. Biskupa Kazimierza Górnego oraz Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Rzeszowie. Wyremontowana i powiększona zabytkowa świątynia nadal będzie spełniała funkcje sanktuaryjne oraz kaplicy mieszkańców „Domu dla Ubogich”. Kilka lat temu oddano do użytku taki dom w wyremontowanej starej plebani. Stary kościół parafialny jeszcze w roku 1979 został przeniesiony do pobliskich Poręb Dymarskich.

Powstanie nowych obiektów sakralnych w cmolaskim sanktuarium oraz przeprowadzenie prac remontowych i konserwatorskich nastąpiło dzięki inicjatywom i staraniom ks. kustosza Kazimierza Szkaradka oraz dzięki współpracy wiernych parafian.

Dobrze nam tu być

Pan Jezus zabrał umiłowanych uczniów Piotra, Jakuba i Jana na Górę Tabor i ukazał im Swoje Bóstwo. Tam apostołowie głęboko przeżyli obecność Boga. „Zobaczyli Jego chwałę”, a „z obłoku dał się słyszeć głos: Ten jest Synem moim wybranym, Jego słuchajcie” / Łk 9, 32-35/.

Przebywanie w obecności Chrystusa Przemienionego i Jego Świętych dało im ogromną radość. Zachwyt uczniów był tak wielki, że zapragnęli pozostać tam na stałe. Piotr, gdy zauważył, że Mojżesz i Eliasz „chcieli odejść od Jezusa”, zawołał: „Mistrzu! Dobrze nam tu być. Rozbijemy tu trzy namioty, jeden dla Ciebie, jeden dla Mojżesza i jeden dla Eliasza” /Łk 9.33/..



- W sanktuarium cmolaskim było i jest nadal dobrze. W nim bowiem jest obecny duchowo „Bóg, który Ciało Swoje Ukrzyżowane uczynił świątynią”: w nim był i będzie nadal Bóg, który swój Przybytek wybrał, aby przez swój cudowny obraz Przemienienia rozdawać hojnie swoje łaski.

Bóg bowiem przez to sanktuarium cmolaskie prowadził i nadal chce prowadzić nas do jedynego sanktuarium w ojczyźnie niebieskiej. Tym jedynym sanktuarium niebieskim będzie Sam „Pan Bóg Wszechmogący oraz Baranek” – czytamy w opracowaniu ks. kustosza Kazimierza Szkaradka pt. „Kościółek w Cmolasie”.

Jubileusz, nieustanna nowenna, odpusty

W ciągu całego 1996 roku w Cmolasie było świętowane 350-lecie obecności cudownego obrazu. Przez 326 lat był on czczony w zabytkowym kościółku szpitalnym. Centralne uroczystości jubileuszowe odbyły się w dniu odpustu Przemienienia Pańskiego z udziałem metropolity krakowskiego ks. kardynała Franciszka Macharskiego.

W każdy czwartek w sanktuarium jest odprawiana nieustanna nowenna, a wraz z nią Msza św. wotywna o Przemienieniu Pańskim. W nabożeństwie biorą udział liczni wierni z parafii i spoza niej.
Główna uroczystość odpustowa w Cmolasie, tradycyjnie z udziałem ks. biskupa, przypada na Przemienienie Pańskie 6 sierpnia każdego roku. Przybywają wtedy kilkunastotysięczne rzesze pielgrzymów z okolicznych wiosek, a także z dalszych okolic.

Msze święte w niedziele i święta: 7.00, 8.05 szkolna (w czasie roku szkolnego), 9.15, 11.00, 17.00
W dni powszednie: 6.30 i 18.30 / 17.00 w czasie jesiennym i zimowym

Adres: Sanktuarium Przemienienia Pańskiego
36-105 Cmolas 252a
tel. 017 2837704
email: sppc@o2.pl

lipiec 2003