Świat wobec agresora

Co zatem może zrobić świat, jeśli działania któregoś z państw wobec innego lub wobec własnych obywateli łamie zasady równości i sprawiedliwości? Jest pewne: wobec zła nie możemy pozostawać obojętni. Nie możemy zajmować się tylko własnymi sprawami. Po to mamy władze ponadnarodowe, by ktoś mógł – w imieniu pozostałego świata – w takich sytuacjach interweniować. W jaki sposób?

Właściwą drogą rozwiązywania konfliktów są negocjacje. Dialog. Rzecz w tym jednak, że państwo-agresor niekoniecznie musi chcieć rozmawiać, a tym bardziej zmieniać swoje postępowanie. W jaki sposób można go do tego skłonić? Przydatnym i często używanym narzędziem są sankcje. Trzeba jednak wiedzieć, że nie jest to narzędzie, które można stosować zawsze i bez ograniczeń. Także tu obowiązuje podstawowa zasada roztropności i ochrony człowieka. Wprowadzane ograniczenia nie mogą stanowić narzędzia kary dla całej ludności cywilnej danego państwa, zwłaszcza najuboższych.

W zglobalizowanym świecie, powiązanym milionami zależności gospodarczych, łatwiej o sankcje uderzające w zwykłego człowieka niż w obszary związane z wielkimi pieniędzmi. Na sankcjach traci przecież także wspólnota, która je nakłada. Istnieje pokusa stawiania wyżej własnego (państwowego) interesu niż dobra wspólnego. Ale o tym, co powinno być motywacją działań każdej władzy, także ponadpaństwowej, już pisaliśmy.

Sankcje zatem należy dobrze przemyśleć, określić w sposób niebudzący wątpliwości, i pamiętać, że ich celem nie ma być zniszczenie jakiegoś państwa, ale skłonienie go do podjęcia negocjacji.

Państwo powinno mieć środki zapewniające mu możliwość skutecznej – i słusznej - obrony. To nie ulega wątpliwości. Pozbawienie się ich należałoby uznać za niedopełnienie obowiązku obrony swoich obywateli. Z drugiej strony, obowiązuje zasada wystarczalności. Gromadzenie środków militarnych ponad to, co roztropnie i w danej sytuacji geopolitycznej należy uznać za wystarczające, nie prowadzi do dobra.

Ale nie chodzi tylko o ilość. Gromadzenie i używanie niektórych rodzajów broni należy uznać za zawsze niemoralne. Także – co oczywiste – jej rozwijanie. Jej istniejące zasoby powinny być sukcesywnie – na podstawie umów międzynarodowych – niszczone. Dotyczy to przede wszystkim środków masowej zakłady, takich jak broń chemiczna, biologiczna i nuklearna. W żadnym wypadku i w żadnej sytuacji ich wykorzystanie w działaniach militarnych nie będzie godziwe. Nie można jednak zapominać o bardziej konwencjonalnych rodzajach broni, które jednak powodują szczególnie ciężkie okaleczenia lub działają w sposób ślepy i niekontrolowany, a zatem będą uderzały w ludność cywilną. Ta kategoria obejmuje także miny przeciwpiechotne – nieusunięte będą zabijały cywilów jeszcze długo po zakończeniu konfliktów. Wspólnota międzynarodowa powinna się zaangażować w całkowite eliminowanie tych rodzajów broni z użytku.

Istnieją jeszcze dwa obszary, domagające się międzynarodowej kontroli. Pierwszym jest produkcja i handel bronią lekką i osobistą. To nie jest sfera, którą powinien regulować wyłącznie rynek. Nie jest obojętne, komu sprzedajemy broń, choćby to była broń lekka. Niekontrolowany handel bronią nie pomaga opanowywać konfliktów, przeciwnie, sprzyja ich nasileniu.

Drugi obszar to wykorzystywanie dzieci i młodzieży w konfliktach zbrojnych. To zbrodnia wobec nich i ich rozwoju. Nie tylko zabiera im się dzieciństwo i czas na zdobycie wykształcenia, ale szkoląc w zabijaniu, zmuszając do patrzenia na śmierć i każąc zabijać naznacza się na zawsze ich życie. Tu także trzeba międzynarodowego zaangażowania. Nie tylko w celu powstrzymania tego zjawiska, ale także objęcia pomocą, opieką i rehabilitacją tych dzieci, których ten koszmar dotknął.