Odpusty skończone

Sanktuarium Męki Pańskiej, dziś nieco już zapomniane, dawniej gościło wielu pielgrzymów, a w kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego dziesiątki wiernych klęczało przed krzyżem, który przed 300 laty znieważyli pijani młodzieńcy.

  Krzysztof Kozłowski /GN

Kapliczki znieważenia

Był rok 1713. Święta Bożego Narodzenia. Kilku młodych mężczyzn spędziło ten czas na pijaństwie i rozpuście. – Jak mówią znalezione przeze mnie opisy tego wydarzenia, udali się na poszukiwanie grajka, który umiliłby im czas. Idąc, ujrzeli w Międzylesiu krzyż wiszący na drzewie. Zdjęli go i zabrali do karczmy – mówi ks. Roman Kramek, proboszcz parafii w Orzechowie, której kościołem filialnym jest kościół w Międzylesiu. – Najprawdopodobniej ta karczma była tu, naprzeciw kościoła – wskazuje na budynek sołtys wsi Krzysztof Piórkowski. – Tam tańczyli z tym krzyżem, dawali dziewczętom do całowania, wypowiadając różne obraźliwe słowa. Kazali tańczyć wobec krzyża. Nastąpiła profanacja wizerunku Chrystusa Ukrzyżowanego. O tym dowiedzieli się ludzie, dowiedział się również ówczesny biskup warmiński Teodor Potocki – mówi ks. Roman. Biskup wezwał ich przed sąd, który skazał młodzieńców na karę śmierci, natomiast karczmarzowi nakazał zapłacić 1000 grzywien kary i na własny koszt, na miejscu profanacji, wybudować kapliczkę. Właśnie w niej umieszczono znieważony krucyfiks, aby mogli go adorować mieszkańcy wsi. Jak głoszą podania, kiedy skazanych prowadzono z Międzylesia do Dobrego Miasta, gdzie miała nastąpić egzekucja, byli chłostani, upadali na ziemię. W miejscach ich upadków postawiono kapliczki, które miały przypominać kolejnym pokoleniom ten haniebny czyn. Z powodu licznych pielgrzymek bp Potocki zdecydował, że w Międzylesiu zostanie wybudowany kościół. W latach 1752–1753 wzniesiono świątynię pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, którą konsekrował 3 września 1755 roku bp Ignacy Krasicki. W ołtarzu głównym umieszczono znieważony krzyż z Chrystusem Ukrzyżowanym, a kościół podniesiono do rangi sanktuarium Męki Pańskiej. W święto Znalezienia Krzyża Świętego, Podwyższenia Krzyża Świętego, na Zesłanie Ducha Świętego, wspomnienie św. Jakuba, św. Jana Chrzciciela i Archaniołów do Międzylesia na odpusty przychodziły liczne pielgrzymki pokutne. Tak było dawniej. A dziś? – Mówię, że to jest sanktuarium zagubione wśród lasów. Bo wszędzie, gdzie człowiek spojrzy, są lasy. To zapomniane sanktuarium – wyznaje ze smutkiem ks. Roman.

Tylko jeden odpust

Na temat sanktuarium trudno jest znaleźć jakiekolwiek opracowanie. – Coś znalazłem, ale w języku niemieckim. Muszę to przetłumaczyć. Ale to dane ogólne, jakie jest wyposażenie kościoła – mówi ks. Kramek. We wsi najstarszą mieszkanką jest Gertruda Hul. Mieszka tuż obok kościoła, po przeciwnej stronie drogi. Urodziła się w Międzylesiu, tu przeżyła wojnę, dorastała. Przez wiele lat opiekowała się kościołem. – Mieszkam tu od urodzenia. Mam 82 lata. Tu wszystko się zmieniło. Ja się tylko dziwię, że tak mało ludzi przychodzi do kościoła. Kiedyś był zawsze pełny. I dzieci, i młodzież. A dziś? Już nie potrzebują wiary. Za dużo bogactwa mają. Biedy nie znają. Nie mogę tego pojąć. Przeżyłam biedę, wojnę i wiem, jak to jest. Brat zginął na wojnie. Siostrę zabrali Ruski, kiedy weszli do wsi. Miała 18 lat. Nigdy nie wróciła... A bez wiary... – mówi pani Gertruda. Wspomina czas wojny, kiedy wypędzono księdza. Później musiał odprawiać Msze św. w domu. – Kiedy przyszli tu Rosjanie, z zakrystii zrobili stajnię. Trzymali w niej konie. Było brudno, ale jak odeszli, wyczyściliśmy wszystko. Stolarz zrobił nowe okno i wstawił za ołtarzem. Przez to okno wleciał pocisk, ale nie wybuchł – opowiada. Wspomina odpusty, kiedy do sanktuarium przychodziło wielu pielgrzymów. Najlepiej wspomina grupę z Piotraszewa przychodzącą na wspomnienie św. Jana Chrzciciela, z którą szła orkiestra dęta. Później grała ona również i na Mszy św. – Teraz został tylko jeden odpust. A inne są skończone... – zawiesza głos.