O. Anselm Grün: duchowa interpretacja losu zamiast pozostawania w roli ofiary

Trzydniowe „Disputationes”, które towarzyszą serii koncertów „Ouverture Spirituelle” w pierwszym tygodniu Festiwalu w Salzburgu, koncentrują się w tym roku wokół ogólnego tematu „Fatum” (łac. los). Po wykładzie benedyktyna w Wielkiej Auli Uniwersyteckiej w Felsenreitschule odbył się koncert inauguracyjny podczas którego wykonano oratorium Hansa Wernera Henzego „Tratwa Meduzy”.

Rozważania o. Grüna objęły szeroki zakres, od mitologii i filozofii greckiej po autorów wczesnochrześcijańskich i współczesność. Religie i kultury ludzkości zawsze próbowały przeciwstawiać się losowi - czy to poprzez magię, modlitwę, przepowiednię czy interpretację. Dla benedyktyna jedna rzecz jest jasna: przeznaczenie to coś więcej niż zwykła wytrzymałość. To duchowe wyzwanie, które wymaga świadomej ludzkiej odpowiedzi - i okazja do nawiązania głębszego kontaktu z samym sobą i z Bogiem.

Głównym wzorem do naśladowania dla tej postawy jest starożytny filozof Epiktet, którego Grün obszernie cytował. Wezwanie Epikteta: „Nie usiłuj naginać biegu wydarzeń do swojej woli, ale naginaj wolę do biegu wydarzeń, a życie upłynie ci w pomyślności” dla o. Grüna pokazuje „głęboką postawę zaufania, którą przyjęli także ojcowie wczesnochrześcijańskiego Kościoła”. Taka postawa prowadzi do modlitwy, która całkowicie poddaje się woli Bożej: „Prowadź mnie tam, gdzie chcesz, odziej mnie w szatę, która Ci się podoba”.

O. Grün odniósł się również do Viktora Frankla, twórcy logoterapii. Jego idea, że „wolność reagowania na los” nie może być odebrana ludziom, jest również teologicznie znacząca. Frankl pokazał, że ludzie mogą nadać sens cierpieniu - na przykład pomagając innym wyjść z żałoby. O. Grün opisał powstanie grup samopomocowych dla rodziców pogrążonych w żałobie po śmierci dziecka jako konkretny przykład takiego „nadawania sensu cierpieniu”.

Benedyktyn odniósł się również do osobistych doświadczeń. Kiedy dziesięć lat temu zdiagnozowano u niego raka nerki, biblijna modlitwa Jezusa w Getsemani dodawała mu otuchy. Modlitwa Pańska „Bądź wola Twoja” „nie była dla niego zniechęcająca, ale wyrazem ufności, że wszystko będzie dobrze - niezależnie od wyniku”. Nie tylko modlił się o uzdrowienie, ale także pojmował możliwość śmierci jako „świadectwo o Chrystusie”: „Już nie przez moje czyny, ale przez moje istnienie”.

Od cierpienia do oddania

Głównymi biblijnymi odniesieniami w jego wykładzie były również Ewangelia św. Jana i historia z Emaus w Ewangelii św. Łukasza. Szczególne wrażenie wywarła interpretacja Jezusa w Ewangelii św. Jana, w której przekształcił swoją gwałtowną śmierć w dobrowolne oddanie: „Nikt Mi jej nie odbiera, lecz Ja oddaję ją z własnej woli”. Ta postawa jest praktykowana w każdej celebracji eucharystycznej - jako duchowy sposób radzenia sobie z „tym, co nam przeszkadza”.

Na przykładzie swojej matki, która pozostała pogodna do późnej starości pomimo poważnych wad wzroku, o. Grün podkreślił, jak wewnętrzna przemiana z cierpienia w oddanie może się powieść. Dla niego jej postawa „ofiarowania tego, czego doświadczyła dla swoich dzieci i wnuków” była wyrazem głębokiej duchowej siły: „Nie czuła się ciężarem, ale raczej błogosławieństwem”.

Wykład zakończył się spojrzeniem na duchowe znaczenie losu z perspektywy Ewangelii św. Łukasza. Zdanie „Czyż Mesjasz nie miał tego cierpieć, aby wejść do swej chwały?” (Łk 24:26) przypomina nam, że los chce otworzyć ludzi - „na głębszą tajemnicę życia, na innych, na Boga”. O. Grün stwierdził: "Jeśli będę kurczowo się trzymał swoich wyobrażeń o życiu, los mnie złamie. Ale jeśli pozwolę się otworzyć, znajdę nowe możliwości - i moje prawdziwe ja".

„Celem takiego zmagania się z losem jest ostatecznie wewnętrzna wolność i otwartość na Boga", powiedział o. Grün. Nawet jeśli Bóg często okazuje się niezrozumiały w losie, dla teologa pozostaje jasne: "Niezrozumiałość losu wskazuje na niezrozumiałość Boga - miłość, która jest miłością pomimo wszystko".

„Disputationes”, dyskusje na temat religii i kultury jako część „Ouverture Spirituelle” (Uwertura Duchowa), stały się integralną częścią Festiwalu w Salzburgu od czasu ich powstania w 2012 r. W ciągu ostatnich dwunastu lat ponad stu wysokiej klasy przedstawicieli głównych religii świata oraz osobistości ze świata kultury i nauki wypowiadało się na temat wpływu kultury i religii na ludzi.

Festiwal w Salzburgu (Salzburger Festspiele) to jeden z najbardziej liczących się na świecie festiwali muzyki klasycznej. Pierwszy letni festiwal w Salzburgu pod nazwą "Internationale Musikfeste in Salzburg" odbył się w 1877 r. i kontynuowano go do 1910. Do pomysłu letniego festiwalu muzycznego wrócono po zakończeniu pierwszej wojny światowej w 1918 roku. Odnowienie imprezy związane było z pięcioma osobami, które uznawane są za inicjatorów festiwalu w Salzburgu. Byli to: kompozytor Richard Strauss, poeta i dramaturg Hugo von Hofmannsthal, reżyser Max Reinhardt, scenograf Alfred Roller i dyrygent Franz Schalk.

Oficjalnie odnowiony festiwal zapoczątkowała premiera sztuki „Jedermann” Hofmannsthala 22 września 1920. Od tamtego czasu „Jedermann” należy do stałych punktów festiwalowego repertuaru, a rola tytułowa powierzana jest tylko najbardziej znanym artystom teatralnym. Sztuka pokazywana jest w scenerii przed salzburską katedrą. Także dyrektorami Festiwalu byli sławni artyści.

Każdego roku w programie sześciu tygodni Salzburger Festspiele jest ponad 200 oper, koncertów, przedstawień teatralnych, filmowych oraz spotkań dyskusyjnych. Uczestniczą w nich dziesiątki tysięcy gości. W tym roku Festiwal odbywa się w dniach 19 lipca - 31 sierpnia.