Rzym: zakończył się diecezjalny etap procesu beatyfikacyjnego Alcide De Gasperiego

„Historia Kościoła jest usiana postaciami, które zostawiły za sobą świetlany ślad. Wśród nich wyróżnia się postać sługi Bożego Alcide de Gasperiego” – powiedział kard. Baldassare Reina podczas dzisiejszego zakończenia diecezjalnego etapu procesu beatyfikacyjnego byłego premiera Włoch i jednego z pomysłodawców integracji europejskiej.

Uroczystość odbyła się w południe w Pałacu Laterańskim pod przewodnictwem wikariusza generalnego diecezji rzymskiej kard. Baldassare Reiny. Opieczętowana dokumentacja dotycząca życia, cnót heroicznych i opinii świętości sługi Bożego została wręczona postulatorowi procesu, którym jest Paolo Vilotta. On z kolei przekaże akta procesu diecezjalnego Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych.

„Polityczne dziedzictwo” De Gasperiego „nie ogranicza się do powojennej odbudowy, ale obejmuje także umocnienie instytucji demokratycznych i budowę zjednoczonej Europy”, stwierdził kard. Reina. Podkreślił, że jego działalność polityczną inspirowała wiara. „Uprawiał politykę z poczuciem sprawiedliwości i prawości. Nigdy nie dążył do władzy dla własnych korzyści, ale traktował ją jako służbę dla narodu, zawsze kierując się głęboką duchowością i silnym poczuciem dobra wspólnego” – wskazał papieski wikariusz diecezji rzymskiej.

Przypomniał, że życie sługi Bożego pełne było cierpień i trudności. „Prześladowany przez faszyzm, przeżył lata niepewności finansowej i znalazł schronienie w Watykańskiej Bibliotece Apostolskiej, gdzie pogłębił swoją myśl i wzmocnił swoje zaangażowanie w odnowiony katolicyzm polityczny” – zaznaczył hierarcha. Wyraził nadzieję, że Kościół szybko uzna heroiczność jego cnót, aby jego przykład mógł inspirować osoby zaangażowane na rzecz dobra wspólnego.

Kard. Reina podkreślił, że „De Gasperi zrozumiał, iż współpraca między państwami europejskimi jest kluczem do zagwarantowania pokoju i stabilności”. Ta „jego wizja Europy, oparta na współpracy między narodami, była mocną i dalekosiężną alternatywą dla nacjonalistycznych podziałów, które naznaczyły kontynent”.

Jednocześnie De Gasperi „żył wiarą w sposób konsekwentny, bez ostentacji, ożywiając ją codzienną modlitwą i medytacją”.

***

Alcide De Gasperi był jednym z współautorów i realizatorów koncepcji integracji europejskiej, współinicjatorem utworzonej w 1949 roku Rady Europy oraz Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.

W 1953 roku De Gasperi uczestniczył w konferencji zorganizowanej przez Radę Europy w Rzymie. Angielski historyk Arnold Toynbee zanotował wówczas, że w dyskusji wyróżniały się dwie osoby: De Gasperi i Robert Schuman. „Obaj wielcy pionierzy i architekci jedności europejskiej opowiadali mi o wspólnych doświadczeniach, które pomogły im wyjść poza opłotki narodowe, pozwoliły odkryć szersze horyzonty myślenia i odczuwania. Stało się dla mnie jasne, że tym, co zbliżało do siebie De Gasperiego, Schumana, a także Adenauera, była ich religia. Katolicy po prostu nie mogą koncentrować się tylko na sprawach własnego narodu... De Gasperi i Schuman mówili także o drugim wspólnym im doświadczeniu, a mianowicie o pochodzeniu z obszarów narodowego pogranicza, obszarów spornych, na których rodziły się napięcia polityczne i rozgrywały liczne konflikty...”.

Alcide De Gasperi urodził się 3 kwietnia 1881 roku w Pieve Tesino (region Trentino). Na życiową formację przyszłego premiera Włoch, jako człowieka i polityka, ogromny wpływ wywarła historia i kultura jego ziemi rodzinnej. Przed pierwszą wojną światową jego strony rodzinne należały do Austrii. Ludność była włoska, przywiązana do swojej mowy, wiary i obyczajów, ale wpływy niemieckie były widoczne. Bycie Włochem w Trentino zakładało oczywiście pryncypialną opozycję wobec władzy austriackiej. Oznaczało też jednocześnie codzienny kontakt z odmienną kulturą i sposobność dialogu z jej przedstawicielami. Nabyta od dzieciństwa dwujęzyczność pomagała postrzegać świat kultury niemieckiej inaczej, aniżeli tylko w kategoriach obcości i wrogości.

Trentino było krajem na wskroś katolickim, a liczne i wpływowe duchowieństwo rozwijało działalność nie tylko w życiu duchowym, ale również społecznym i kulturowym. Nic więc dziwnego, że De Gasperi już jako uczeń arcybiskupiego gimnazjum Świętych Apostołów związał się z ruchem chrześcijańsko-społecznym. Następnie studiował filozofię, literaturę oraz historię w Wiedniu, gdzie w 1905 roku uzyskał doktorat. Bardzo wcześnie zaangażował się w działalność polityczną, m.in. jako dziennikarz diecezjalnej gazety „La Voce Cattolica”, którą przemianował na „Il nuovo Trentino”. W 1911 roku został wybrany posłem swojej prowincji do parlamentu austriackiego. Gdy po upadku monarchii habsburskiej południowy Tyrol i Trentino przeszły do Włoch, De Gasperi wraz z ks. Luigi Sturzo założył katolicką partię ludową. Po rozwiązaniu partii w listopadzie 1926 roku, jako przeciwnik faszyzmu, został skazany na cztery lata więzienia i osadzony w rzymskim Regina Coeli. Zwolniony po trzech latach dzięki interwencji papieża Piusa IX, pracował m.in. w Bibliotece Watykańskiej. W czasie okupacji niemieckiej działał w ruchu oporu.

Po wyzwoleniu Rzymu przez aliantów 5 czerwca 1944 roku został ministrem bez teki. Wkrótce potem, na pierwszym po wojnie kongresie Chrześcijańskiej Demokracji, został wybrany jej sekretarzem generalnym. W grudniu 1944 roku objął stanowisko ministra spraw zagranicznych w dwóch kolejnych rządach, a w latach 1945- 53 był premierem. Prowadził skuteczną politykę gospodarczą. W 1948 roku doprowadził do traktatu pokojowego z aliantami i jego ratyfikacji. Przede wszystkim jednak za jego rządów Włochy stały się jedną z sił napędowych w stopniowym jednoczeniu Europy.

Zaproszony do udziału w Konferencji Katolickiej w Brukseli w listopadzie 1948 roku De Gasperi przedstawił proces jednoczenia Europy jako budowanie zapory przeciwko wywrotowym działaniom partii komunistycznych i zagrożeniu sowieckiemu. Konfrontacja z komunizmem rodzimym i międzynarodowym utwierdziła go, podobnie jak innych współczesnych mu polityków, w przekonaniach europejskich. Jednak, jak wynika z jego pism i licznych wystąpień publicznych, zasadnicza motywacja była znacznie szersza. Chodziło mu bowiem o nawiązanie do inspirowanego przez chrześcijaństwo ideału jedności i przypomnienie, że chrześcijaństwo stanowiło jeden z fundamentalnych czynników, które ukształtowały Europę. Chodziło mu również o nieodwracalne utwierdzenie demokracji pluralistycznej we Włoszech oraz innych krajach Europy zachodniej, a także o skupienie młodych pokoleń wokół ideałów pokoju, braterstwa i współpracy między narodami. Jednoczenie Europy De Gasperi pragnął godzić i harmonizować ze współpracą atlantycką.

Wiele czynników leży u podstaw „europejskości” De Gasperiego. Wypływała ona przede wszystkim z jego przekonań religijnych: od najmłodszych lat był w pełni świadom „katolickiego” – a więc powszechnego, ponadnarodowego – charakteru Kościoła, do którego należał. Wynikała również z doświadczenia, które przyniósł mu udział w życiu politycznym wielonarodowej monarchii Habsburgów. Była też rezultatem głębokiej refleksji nad przyczynami pierwszej i drugiej wojny światowej, nad możliwościami zapobieżenia podobnym katastrofom w przyszłości i nad warunkami politycznej i moralnej odbudowy Europy po bolesnych doświadczeniach faszyzmu. Zadomowiony w niemieckiej kulturze i historii, był przekonany – podobnie jak Robert Schuman – że izolowane Niemcy będą niebezpieczne. Dlatego, po utworzeniu w 1949 roku Republiki Federalnej Niemiec, Włochy były pierwszym państwem, które nawiązało z nią stosunki dyplomatyczne, a De Gasperi – pierwszym szefem rządu, który złożył oficjalną wizytę w Bonn.

Nadzieję pokładał przede wszystkim w instytucjach typu „wspólnotowego”. Gdy 9 maja 1950 roku ogłoszona została historyczna deklaracja Roberta Schumana, już następnego dnia Włochy zgłosiły gotowość udziału w jego projekcie i weszły w skład szóstki państw, które powołały do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWS). Wkrótce po ustąpieniu ze stanowiska premiera w 1953 roku zasiadł we Wspólnym Zgromadzeniu EWWS, które 11 maja 1954 roku wybrało go swoim, drugim z kolei, przewodniczącym. Jego poprzednikiem był wybrany 11 września 1952 roku belgijski socjalista Paul-Henri Spaak (1899-1972), który przeszedł do rządu swego kraju.

Alcide De Gasperi zmarł 19 sierpnia 1954 r. w Sella di Valsugana w Trentino. Został pochowany w rzymskiej bazylice św. Wawrzyńca. Uczynił z Włoch jeden z filarów integracji europejskiej, a jego walka o stworzenie wspólnoty politycznej wyznaczała kierunek działania następnym pokoleniom budowniczych Europy. Podobnie jak Jean Monnet, Robert Schuman oraz inni wielcy Europejczycy uważał, że zjednoczenie Starego Świata winno być czynnikiem rozkwitu, a nie schyłku narodów europejskich.

Już wkrótce po śmierci De Gasperiego powszechnie mówiono, że zmarł w opinii świętości. Tego samego zdania był ówczesny patriarcha Wenecji kard. Angelo Roncalli (późniejszy papież Jan XXIII). Wskazywał on, że proces beatyfikacyjny ukazałby w pełnym świetle cnoty, jakimi w życiu kierował się polityk „inspirowany biblijną wizją życia, służbą Bogu, Kościołowi i Ojczyźnie”. Osobę i dzieło De Gasperiego wysoko ocenia też papież Jan Paweł II, dając temu wyraz przy różnych okazjach. Na przykład w liście do Konferencji Biskupów Włoskich Ojciec Święty podkreślił jego „myśl europejską”: „Czyż nie ma znaczenia fakt, że wśród głównych propagatorów jedności kontynentu europejskiego byli tacy ludzie (...) jak De Gasperi, Adenauer, Schuman, (...) ożywiani głęboką wiarą chrześcijańską? Czyż nie z ewangelicznych wartości wolności i solidarności czerpali oni inspirację dla swego odważnego planu?”.

Proces beatyfikacyjny Alcide De Gasperiego rozpoczął się na szczeblu diecezjalnym 29 kwietnia 1993 roku w Trydencie, z czasem, decyzją Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych, przeniesiono go do diecezji rzymskiej, na której terenie znajduje się grób sługi Bożego.