Podmioty kościelne także korzystają z funduszy unijnych

Katolickie parafie, diecezje, męskie i żeńskie zgromadzenia zakonne, na takich samych zasadach jak podmioty niekościelne, mogą pozyskiwać środki unijne na projekty wspomagające codzienne funkcjonowanie, głównie ekologiczne i umożliwiające konserwację sakralnych zabytków. Tylko w perspektywie budżetowej UE na lata 2014-2020 kościelne instytucje pozyskały środki na sumę ponad 1,3 mld zł. – Nie można traktować katolików jak jakiejś odrębnej rasy, a zabytki w Polsce to głównie kościoły. Gdyby nie świątynie, zabytków nie byłoby w Polsce tak wiele, dlatego wszyscy musimy o nie dbać – mówi KAI bp Janusz Stepnowski, delegat KEP ds. kontaktów z Komisją Episkopatów Wspólnoty Europejskiej.

Instytucje kościelne na takich samych zasadach jak podmioty niekościelne mogą pozyskiwać środki unijne na projekty wspomagające codzienne funkcjonowanie. Informacji na ten temat dostarcza Mapa Dotacji UE – serwis internetowy dostępny pod adresem www.mapadotacji.gov.pl. Serwis prezentuje projekty realizowane na terytorium Polski, współfinansowane z Funduszy Europejskich w perspektywach 2004-2006, 2007-2013, 2014-2020 oraz 2021-2027. Obecnie zawiera ponad 302 tys. 827 projektów.

Wspomnianą bazę – która z pewnością nie wyczerpuje informacji o funduszach unijnych pozyskiwanych przez Kościoły i związki wyznaniowe w Polsce – można przeszukać, wpisując konkretne słowa kluczowe.

Parafie, zakony, diecezje…

Jeśli zidentyfikujemy beneficjenta dotacji tylko jako „Parafię” i ograniczymy przeszukiwanie bazy danych do Funduszy Europejskich na lata 2014-2020, mapa dostarczy informacji aż o 416 kościelnych projektach, realizowanych dzięki dofinansowaniu unijnemu we wszystkich województwach.

W tym przypadku trzeba odseparować parafie – kościelne osoby prawne innych Kościołów i związków wyznaniowych i skupić się na tych należących do Kościoła katolickiego. Łączna suma dotacji otrzymanych przez parafie katolickie w latach 2014-2020 to 782,7 mln zł.

Dofinansowanie objęło projekty z kilkunastu kategorii dotacji, głównie kultury i sztuki, ochrony środowiska, rewitalizacji, ochrony zdrowia i energetyki. Skala dofinansowania była bardzo różna: niektóre projekty to bardzo duże przedsięwzięcia, inne można określić jako średnie lub małe pod względem pozyskanych środków.

Określenie beneficjenta dofinansowania jako „Prowincja” pozwoliło zidentyfikować 36 zatwierdzonych projektów. Zgłosiły je prowincje żeńskich i męskich zgromadzeń zakonnych, m.in. pijarów, bernardynów, misjonarzy oblatów, elżbietanek, jezuitów czy orionistów. W tym przedziale beneficjentów łączna suma dotacji w latach 2014-2020 wyniosła 103,6 mln zł.

Słowo kluczowe „Zakon” (nie powtarzające się jednak z określeniem „Prowincja” czy „Klasztor”, aby nie dublować wyników) pozwoliło wskazać, że fundusze unijne wspierają funkcjonowanie m.in. takich jednostek jak szpitale prowadzone przez Zakon Bonifratrów. Ten ostatni beneficjent wnioskował o dofinansowanie projektów związanych z ochroną, utrzymaniem i przywróceniem zdrowia z Europejskiego Funduszu Społecznego.

Beneficjenci tacy jak „Klasztor” (ale nie sąsiadujący z wymienionym już słowem „zakon”) także niosą ze sobą informacje o pozyskanych środkach.

Największe dofinansowanie w tej kategorii pozyskał Klasztor Ojców Paulinów na Jasnej Górze, który otrzymał prawie 29 mln zł na dwa etapy projektu „Narodowe Perły Klasztoru OO. Paulinów Jasna Góra w Częstochowie – ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego” przy łącznej wartości projektu ok. 37,5 mln zł.

Z kolei ojcowie dominikanie otrzymali prawie 21 mln zł (przy łącznej wartości projektu 25,4 mln zł) na wnioskowany projekt „Kompleksowa konserwacja Bazyliki Trójcy Świętej w Krakowie jako jeden z elementów rewitalizacji założenia klasztornego Ojców Dominikanów w Krakowie, związanej z osiemsetną rocznicą powstania klasztoru”.

Mniejsze kwoty dofinansowania, poniżej miliona zł, otrzymały m.in. Klasztor Mniszek Klarysek Kapucynek w Przasnyszu na prace remontowo-konserwatorskie w zespole klasztornym czy Klasztor Sióstr Karmelitanek Bosych w Elblągu na wykorzystanie odnawialnych źródeł energii poprzez instalację paneli fotowoltaicznych i pomp ciepła. Łączna suma dofinansowania w tej kategorii to ok. 103,7 mln zł.

Gdyby wyodrębnić wyniki ze słowa „Zgromadzenie”, także można doszukać się informacji o środkach otrzymanych z Unii Europejskiej przez żeńskie i męskie zgromadzenia zakonne. To kwota przekraczająca 23 mln zł.

O dofinansowanie wnioskowało m.in. Zgromadzenie Sióstr od Aniołów – żeńskie bezhabitowe zgromadzenie zakonne. Projekt „Budowa przedszkola integracyjnego w miejscowości Jeżowe – Jasne Anioły” otrzymał 998 tys. 121 zł z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W uzasadnieniu wyjaśniono, że dzięki środkom ma powstać dwukondygnacyjny, wolnostojący budynek, zaprojektowany jako niskoenergetyczny (wykorzystujący zasoby naturalne – wodne pompy ciepła oraz panele fotowoltaiczne), a przy nim także placu zabaw. Realizacja projektu przyczyniła się do wzrostu zatrudnienia we wspieranych podmiotach (4 osoby) oraz do 60 – liczby dzieci korzystających z objętej wsparciem infrastruktury.

Zgromadzenie Sług Jezusa – żeńskie zgromadzenie ukrytego życia zakonnego założone przez bł. o. Honorata Koźmińskiego i Eleonorę Motylowską otrzymało z kolei nieco ponad 700 tys. zł z Europejskiego Funduszu Społecznego na zwiększenie dostępności niektórych usług społecznych dla podopiecznych Domu Pomocy Społecznej w Kiełczewicach i okolicy. Pod opieką placówki było (w chwili wnioskowania o fundusze) stacjonarnie 65 niepełnosprawnych intelektualnie dziewcząt i kobiet oraz 10 osób przebywających samotnie w swoich domach. Dofinansowanie posłużyło m.in. na zwiększenie działań Domu Seniora, zabiegi fizykoterapeutyczne, usługi asystenckie oraz warsztaty i zabawy integracyjne.

Beneficjentem został także m.in. podmiot o nazwie Park Energii Słonecznej Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego w Przemyślu Spółka z O.O. Pozyskane 693 tys. zł zostały przeznaczone na budowę farmy fotowoltaicznej w miejscowości Jaśliska III.

O dofinansowanie starają się także oddzielnie diecezje – na projekty ogólnodiecezjalne lub na przedsięwzięcia realizowane w ramach jakiejś podległej instytucji: diecezjalnego wydawnictwa, miejscowej Caritas czy Akcji Katolickiej. Łącznie można w tej grupie zidentyfikować 92 wnioski dofinansowane w latach 2014-2020 na sumę 291,3 mln zł.

Łącznie z funduszy unijnych dofinansowano w latach 2014-2020 ponad 500 projektów zgłoszonych przez różne instytucje Kościoła katolickiego w Polsce na łączną sumę co najmniej 1 mld 304 mln zł.

Katolicka Agencja Informacyjna zwróciła się do Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, administratora Mapy Dotacji UE, o zebranie informacji na temat łącznej sumy dotacji otrzymanych przez osoby prawne Kościoła katolickiego w Polsce na wnioskowane projekty – od czasu wejścia Polski do Unii Europejskiej do roku 2024, lub przynajmniej łączną sumę tychże środków przyznanych w ramach ostatnich dwóch budżetów unijnych. Czekamy na odpowiedź.

Współfinansowanie a zasada równości

Ostatnia perspektywa finansowa Funduszy Europejskich (czyli porozumienie najważniejszych instytucji UE określające ramy finansowe wydatków z budżetu ogólnego UE), zrealizowana została w latach 2014-2020, a perspektywa na lata 2021-2027 dopiero ruszyła. Unia Europejska w strategii Europa 2020 określiła swoje cele strategiczne i priorytety rozwoju.

Zgodnie z nimi, każdy projekt, który ma być realizowany z udziałem Funduszy Europejskich, jest oceniany w kontekście zgodności z trzema podstawowymi politykami, wśród których obok zrównoważonego rozwoju i społeczeństwa informacyjnego jest równość szans oznaczająca niedyskryminację ze względu na wiek, płeć, poglądy, pochodzenie, religie czy niepełnosprawność.

Chodzi zatem o to, aby wszystkie działania współfinansowane ze środków Funduszy Europejskich były realizowane z zachowaniem zasady równego traktowania i poszanowaniem prawa do różnorodności wszystkich osób i podmiotów korzystających z tych środków.

Katolicy to nie „odrębna rasa”

W tym kontekście bp Janusz Stepnowski, delegat KEP ds. kontaktów z COMECE, czyli Komisją Episkopatów Wspólnoty Europejskiej, podkreśla, że w ubieganiu się o dotacje unijne i korzystaniu z nich „nie można traktować katolików jak jakiejś odrębnej rasy”. – A zabytki w Polsce to głównie kościoły. Gdyby nie świątynie, nie byłoby ich w Polsce wiele. Dlatego wszyscy musimy o nie dbać, nie tylko katolicy. To nasz niemalże konstytucyjny obowiązek. To jest dziedzictwo narodowe. Musimy też być z tego dumni i przekazywać następnym pokoleniom te zabytki w dobrym stanie – mówi KAI bp Stepnowski.

Zwraca uwagę, że prowadzone przez instytucje kościelne projekty socjalne, które otrzymują wsparcie unijne, służą nie tylko katolikom, ale wszystkim obywatelom. – W naszym kraju brakuje np. ośrodków dla osób starszych, co widać w małych miejscowościach jak choćby Łomża. Co do unijnej pomocy na te cele, wymagana jest oczywiście przejrzystość, zwłaszcza że kryteria rozliczania poszczególnych projektów są bardzo precyzyjne – dodał delegat KEP ds. kontaktów z COMECE.