Fenomen kalwarii. Przegląd "polskich Golgot"

W bazylice na szczycie Góry św. Anny znajduje się słynąca łaskami figurka św. Anny Samotrzeciej. Według jednej z legend, książę hiszpański wracający z wojennej wyprawy, wśród łupów przewoził posążek św. Anny. Po wjechaniu na szczyt Góry, woły nie chciały ruszyć dalej. Książę uznać miał to za znak z nieba, wznieść tam kościół, a w nim umieścić figurkę. – Bez dwóch zdań patronka Śląska, św. Anna, przyciąga wiernych. Od wieków cieszy się kultem i trwa do dziś – wskazuje o. Pyka.

– W przeciwieństwie do Kalwarii Zebrzydowskiej, obchody kalwaryjskie na Górze św. Anny są zawsze kameralne, jednak niemniej przejmujące – mówi o. Paczkowski. W 2009 r. obchodzono na Górze św. Anny jubileusz 300-lecia Kalwarii.

Kalwaria Panewnicka

Kalwaria Panewnicka znajduje się w Katowicach na powierzchni 8 ha, należącej do franciszkanów z Prowincji Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny Zakonu Braci Mniejszych.

Gdy na początku XX wieku ukończono budowę panewnickiej bazyliki, przystąpiono do budowy kalwarii. Kalwaria Panewnicka pomimo silnie zurbanizowanych okolic, jest zatopiona w zieleni, a przez nią przepływa rzeka Kłodnica. Podobne do Ziemi Świętej jest usytuowanie ostatnich stacji Drogi Krzyżowej na wzniesieniu, jednak nie zastosowano odległości jerozolimskich. Na jej terenie poza Drogą Krzyżową, znajduje się także 15 kaplic różańcowych oraz kopia Groty z Lourdes.

– Kalwaria Panewnicka odżywa w okresie Wielkiego Postu. Wyróżnia się spośród innych, gdyż jest bardziej lokalna – mówi proboszcz parafii w Panewnikach, o. Samuel Kukiełka OFM.

W okresie Wielkiego Postu odbywają się na kalwarii nabożeństwa Drogi Krzyżowej w plenerze, a także misteria pasyjne.

Góra Kalwaria – Nowa Jerozolima

Góra Kalwaria położona jest niecałe 40 km na południe od Warszawy. Nazywana była Nową Jerozolimą. W 1666 r. na terenie ówczesnej Rzeczypospolitej istniały już cztery kalwarie: Kalwaria Zebrzydowska w Małopolsce, Żmudzka na Litwie, Wejherowska na Kaszubach i Pakoska na Kujawach oraz powstawała kalwaria w Pacławiu na Podkarpaciu. Brak kalwarii na Mazowszu zauważył biskup poznański, Stefan Wierzbowski. W tym celu biskup poznański wykupił zniszczoną w czasie potopu szwedzkiego wieś Góra i postanowił wznieść Nową Jerozolimę.

Sprowadził tu także dominikanów, dominikanki, franciszkanów, bernardynów, pijarów i marianów. – W Mazowieckiej Jerozolimie pośród kościołów i kaplic mieszkali zwyczajni ludzie. Znajdowały się tutaj domy, gospody, browary, młyny, usługi rzemieślnicze i medyczne oraz inne. Tak zbudowane miasto kalwaryjne miało wierniej odzwierciedlać Jerozolimę, gdzie w czasie drogi krzyżowej Jezusa, Jego męki i Zmartwychwstania toczyło się zwyczajne życie – tłumaczy dyrektor Muzeum na Mariankach, ks. Jan Mikołaj Rokosz MIC. Za życia fundatora zbudowano 35 kaplic, sześć kościołów i pięć klasztorów.

Niestety zabory doprowadziły większość sakralnych zabudowań do ruiny. Ostateczny upadek Nowej Jerozolimy nastąpił w latach 1791–1825.

Zachowały się dawna kaplica kalwaryjska „Ratusz Piłata”, dziś jest to kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, ponadto dawny kościół marianów, tzw. Wieczernik, zbudowany w 1674 roku, a także barokowy kościół Niepokalanego Poczęcia NMP.

W Polsce jest także wiele innych kalwarii, chociażby: Kalwaria w Krzeszowie, Golgota w Licheniu, Kalwaria Kodeńska, Piekarska, Podlaska, Ujazdowska (istniała krótko w XVII/XVIII wieku, obecnie nie istnieje), czy Żmudzka (znajduje się obecnie na terenie Litwy). Pod względem liczby ustępujemy w Europie tylko Austrii, Węgrom i Niemcom. Kalwarie powstają na polskich ziemiach od ponad 400 lat, ale coraz więcej wznoszonych jest kalwarii przyparafialnych. Wielki Piątek to okazja do podążania śladami Męki Chrystusa po kalwaryjskich drogach.