Reforma prawa kanonicznego

Jednakże rosnące doświadczenie potwierdzało niewystarczalność tych rozwiązań oraz konieczność znalezienia  innych, o większym rozmachu i na innym poziomie. Dwa z nich w szczególności wprowadziły znaczące zmiany w ramach kanonicznego prawa karnego, nad czym musiała pracować w ostatnich miesiącach Papieska Rada ds. Tekstów Prawnych, pomysłodawcą obydwu jest aktualny Papież, a nawiązują one idealnie do kwestii opisanej w liście z 1988 roku.

Pierwsza inicjatywa, dosyć znana, dotyczy przygotowania pod koniec lat dziewięćdziesiątych Norm dotyczących tak zwanych delicta graviora, które nadały efektywność art. 52 Konstytucji apostolskiej Pastor bonus, wskazując konkretnie, które  przestępstwa przeciw moralności  trzeba uważać za «szczególnie ciężkie», a więc leżące w wyłącznej kompetencji Kongregacji Nauki Wiary.   Normy te, promulgowane w 2001 r., zdawały się wyrażać tendencję przeciwną w stosunku do kryteriów przewidzianych przez Codex w zakresie stosowania sankcji karnych, toteż w wielu środowiskach zostały natychmiast potępionejako centralistyczne, podczas gdy w rzeczywistości odpowiadały wyraźnej potrzebie uzupełnienia, mając na względzie, in primis, rozwiązanie poważnego kościelnego problemu, związanego ze  skutecznością systemu karnego, a in secundis, zapewnienie jednolitego traktowania tego rodzaju spraw w całym Kościele. W tym celu Kongregacja musiała najpierw przygotować odpowiednie wewnętrzne przepisy proceduralne, a następnie zreorganizować dykasterię, by umożliwić tę działalność sądowniczą zgodnie z regułami procesowymi Kodeksu.

Ponadto w następnych latach, po 2001 r., na podstawie gromadzonych doświadczeń prawnych, kard. Ratzinger otrzymał od Jana Pawła II nowe uprawnienia i dyspensy, pozwalające na  działanie w różnych sytuacjach, co doprowadziło nawet do zdefiniowania nowych konkretnych przypadków karnych. Te kolejne dostosowania są teraz zawarte w Normach dotyczących delicta graviora, opublikowanych przez Kongregację w lipcu br.

Jeszcze jedna inicjatywa kard. Ratzingera z pewnością przyczyniła się do zmiany w stosowaniu prawa karnego w Kościele. Jest nią jego udział, jako członka Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów, w opracowywaniu specjalnych uprawnień, przyznanych tejże Kongregacji, by rozwiązać, również w formie koniecznego «uzupełnienia», innego rodzaju problemy dyscyplinarne  na terytoriach misyjnych. Nietrudno zrozumieć bowiem, że z powodu znikomości środków wszelkiego rodzaju, przeszkody we wprowadzaniu w życie systemu karnego Kodeksu występują w sposób szczególny na obszarach misyjnych, podlegających Kongregacji Ewangelizacji Narodów, reprezentujących prawie  połowę katolickiego świata.

Dlatego podczas Zebrania Plenarnego w lutym 1997 r., Kongregacja postanowiła prosić Ojca Świętego o «specjalne uprawnienia», pozwalające interweniować drogą administracyjną w określonych sytuacjach karnych, na marginesie ogólnych rozporządzeń Kodeksu; relatorem tej sesji plenarnej był kard. Ratzinger. Jak wiadomo, uprawnienia te zostały znowelizowane i  rozszerzone w 2008 roku, a podobne zostały potem przyznane  Kongregacji ds. Duchowieństwa.

Doświadczenie pokaże, w jakiej mierze zmiany, które zamierza się obecnie wprowadzić do Księgi VI, zdołają zrównoważyć sytuację, dzięki czemu specjalne środki nie będą więcej potrzebne. Decydującą rolę odegrało w każdym razie w tym ponad dwudziestoletnim procesie odnowy dyscypliny karnej zdecydowane działanie kard. Ratzingera, które stanowi jedną ze stałych cech charakteryzujących jego «okres rzymski».