Sługa niewolników

Domingosa od dzieciństwa dotykał widok czarnych niewolników. W słynącym z kopalń złota i diamentów brazylijskim stanie Minas Gerais, skąd pochodził, nietrudno było ich spotkać na ulicach miast. Kiedy chłopak chodził nad rzekę, żeby odpocząć, widywał afrykańskie kobiety, które prały ubrania, śpiewając: „O Królowo, jak będę mogła kochać Cię w niebie, gdzie dasz mi miejsce? Ziemia to miejsce bólu i doświadczeń, ale w Twym sercu znajduję schronienie”. Wiara niewolnic sprawiła, że mały Domingos postanowił zostać księdzem. Do końca swego życia pomagał niewolnikom i wyzwoleńcom.

Częściowo wolni

Życie Domingosa Evangelisty Pinheiry przypadło na czasy, kiedy państwa europejskie i kraje powstałe z ich dawnych kolonii znosiły niewolnictwo. W przypadku niepodległej od 1822 roku Brazylii nie było to jednak łatwe. Gospodarka państwa od wieków opierała się na przymusowej pracy. Pierwsi niewolnicy z Afryki zostali tu przywiezieni w 1532 roku. Szacuje się, że do połowy XIX wieku do południowoamerykańskiej kolonii Portugalii z przeznaczeniem do pracy trafiło blisko 5 mln osób, czyli prawie 40 proc. wszystkich uprowadzonych w tym celu Afrykanów. Wielu umieszczono na plantacjach trzciny cukrowej, inni zostawali rzemieślnikami lub sprzedawcami ulicznymi.

Niektórzy niewolnicy uczyli się języka portugalskiego. Inni opierali się obyczajom kolonistów i w ramach oporu praktykowali afrykańskie religie, nawet jeśli przymusowo ich chrzczono. Niekiedy właściciele pozwalali na celebrowanie rodzimych obrzędów, licząc, że dzięki temu przymusowi pracownicy będą mniej chętni do buntów. W efekcie tego doszło do zmieszania pogańskich wierzeń z chrześcijaństwem. Jezusa, Matkę Boską i niektórych świętych utożsamiono z afrykańskimi demonami. Skutki są widoczne do dziś. Nawet w wielkich miastach Brazylii zdarza się, że w kioskach parafialnych sprzedawane są figurki dziwnych bóstw, a przed kościołami odprawiane są niechrześcijańskie rytuały.

Pomysły zniesienia niewolnictwa pojawiały się w Brazylii jeszcze wśród XVIII-wiecznych spiskowców walczących o niezależność od Portugalii. Jednak prawa abolicjonistyczne zaczęto wprowadzać dopiero w połowie kolejnego stulecia. W 1850 roku zakazano sprowadzania do Brazylii nowych niewolników. W 1871 roku weszło w życie tzw. prawo wolnego łona, które dało wolność dzieciom niewolników. 14 lat później uwolniono osoby mające przynajmniej 65 lat. W 1888 roku księżna Izabela wprowadziła Złote Prawo ostatecznie znoszące niewolnictwo.

Ksiądz z nerwicą

Domingos Evangelista Pinheiro urodził się w 1843 roku w miasteczku Caeté. Jego rodzicami byli Capitão João Evangelista Pinheiro i Isabel Florentina da Mata e Silva. Domingos miał sześcioro rodzeństwa. Rodzina nie była szczególnie bogata, ale miała majątek pozwalający na spokojne życie. Chłopiec został ochrzczony i przyjął Komunię św. Od dzieciństwa związany był z sanktuarium Matki Boskiej Miłosiernej w Serra da Piedade. Miał też szczęście do dobrych księży, co zapewne wpłynęło na jego pragnienie poświęcenia życia Bogu. Jednym z tych kapłanów był ks. João de Santo Antônio, z którym Domingos celebrował później Msze Święte.

Gdy miał 15 lat, wstąpił do seminarium diecezjalnego w Marianie. Prawdopodobnie nie miał większych problemów z nauką, bo już jako dziecko wyróżniał się inteligencją. Męczyły go jednak skrupuły, być może wywołane przez nerwicę. Zmagał się z nimi przez lata. W brewiarzu, w którym prowadził notatki, zapisał u początku nauki w seminarium: „Obiecałem Jezusowi z sanktuarium w Congonhas do Campo, że wygłoszę tam jubileuszową homilię, jeśli wyjdę ze swoich kłopotów i uporządkuję się… uporządkuję… uporządkuję”. Wiele lat później w przemówieniu do sióstr zakonnych wspominał, że aby pomóc mu w walce ze skrupułami, przełożony seminaryjny nakazywał fizyczną pracę, ale inni klerycy śmiali się z jego nerwów. Siostry widziały, jak wspominając trudne wydarzenia, ks. Domingos ciężko wzdycha i nieporadnie próbuje to ukryć przez gwizdanie.