Chaczkar przed Świątynią Opatrzności

Niech ten chaczkar będzie znakiem bliskości, współpracy i serdeczności między nami, między Polakami i Ormianami – mówił kard. Kazimierz Nycz na zakończenie Mszy św. dziękczynnej z okazji 100. rocznicy ustanowienia pierwszej Republiki Armenii, odzyskania przez Polskę niepodległości oraz 40. rocznicy pontyfikatu św. Jana Pawła II. Uroczystej Eucharystii sprawowanej w rycie ormiańskokatolickim w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie przewodniczył abp Rafaël Minassian, ordynariusz Europy Wschodniej dla Ormian katolików. Po Mszy św. poświęcony został chaczkar, czyli ormiański kamienny krzyż – dar Ormian, dedykowany Janowi Pawłowi II jako przyjacielowi Armenii.

W Eucharystii uczestniczył kard. Kazimierz Nycz, metropolita warszawski a zarazem ordynariusz wiernych obrządku ormiańskokatolickiego w Polsce, ambasador Armenii Edgar Ghazaryan, przedstawiciele Kościołów chrześcijańskich, przedstawiciele marszałka Sejmu RP oraz członkowie społeczności ormiańskiej w Polsce.

Msza św. sprawowana była o godz. 12. w górnym kościele Świątyni Opatrzności Bożej w obrządku ormiańskokatolickim, w języku grabar, liturgicznym języku staroormiańskim. Po polsku zabrzmiały tylko czytania mszalne i modlitwa Ojcze Nasz. Homilię w języku francuskim, z polskim tłumaczeniem, wygłosił abp Minassian. 

Zwrócił uwagę, że w liturgii ormiańskiej cały bieżący tydzień poświęcony jest krzyżowi, który dla chrześcijan jest znakiem ofiary i miłości. – W roku odzyskania niepodległości i Polski i Armenii, dziękujmy tym wszystkim, którzy poświęcili się, ofiarowali swoje życie za naszą wolność – powiedział. Podziękował też w sposób szczególny kard. Nyczowi, za obecność i opiekę nad ormiańskimi klerykami studiującymi w seminarium warszawskim.

Po Mszy św. głos zabrał kard. Nycz. Przypomniał starożytną tradycję chrześcijaństwa w Armenii oraz ogromny wkład, jaki przez stulecia wnieśli Ormianie w polską historię i kulturę. Zwrócił też uwagę na pewną wspólnotę losów – zarówno w 1918, jak i później, poprzez krótki czas wolności i lata komunistycznego ucisku. Mówił również o szczególnej bliskości Jana Pawła II z narodem ormiańskim, wyrażonej zwłaszcza podczas pamiętnej pielgrzymki do Armenii w 2001 r. dla uczczenia 1700-lecia chrztu tego kraju. - Niech ten chaczkar będzie znakiem bliskości, współpracy i serdeczności między nami – powiedział.

Ambasador Ghazaryan w swoim przemówieniu podziękował wszystkim, którzy przyczynili się do zorganizowania dzisiejszej uroczystości. Przypomniał też związki między Armenią a papieżem Janem Pawłem II, który jako pierwszy papież w historii oficjalnie uznał fakt ludobójstwa Ormian. O bliskości papieża – Polaka z Armenią mówił również Marcin Adamczewski, dyrektor biura inwestycji Centrum Opatrzności Bożej, które było inicjatorem umieszczenia chaczkaru przy świątyni. 

Uroczystość uświetnił występ Chóru Akademickiego Politechniki Warszawskiej pod dyrekcją Dariusza Zimnickiego. Jeszcze podczas Mszy św., w trakcie komunii, chór wykonał Psalm chwały w języku ormiańskim, skomponowany przez Krzysztofa Marię Teodorowicza, z okazji jubileuszu 650-lecia Katedry Ormiańskiej we Lwowie. Po Eucharystii chór wykonał antyfonę „Ave, Regina caelorum” oraz „Modlitwę za Armenię”, obie z muzyką Krzysztofa Teodorowicza. „Modlitwa za Armenię” skomponowana została do słów modlitwy Ojca Świętego Jana Pawła II wypowiedzianej w 2001 r. w Cycernakaberdzie – miejscu upamiętniającym ludobójstwo Ormian.

Na zakończenie wierni wyszli z kościoła, gdzie po lewej jego stronie ustawiony został chaczkar, tradycyjny ormiański krzyż kamienny, prawdopodobnie pierwszy i jedyny na świecie taki krzyż dedykowany Janowi Pawłowi II. Ma on również upamiętnić więzi polsko–ormiańskie oraz rocznicę 100–lecia odzyskania przez Polskę niepodległości i ustanowienia pierwszej Republiki Armenii. Krzyż ufundowali abp. Rafaël Minassian oraz ambasador Edgar Ghazaryan. Odsłonięty krzyż został zgodnie z tradycją obrządku ormiańskiego namaszczony świętym olejem. Miejsce namaszczenia zostało uprzednio obmyte wodą i winem. Namaszczeniu krzyża towarzyszyły modlitwy i śpiew, a przedstawiciele Polski i Armenii założyli u stóp krzyża kwiaty.

Uroczystość zorganizowana została przez Ambasadę Republiki Armenii w Polsce oraz Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego wraz z Centrum Opatrzności Bożej w Warszawie.

– Chaczkar to krzyż kamienny typowy dla Armenii, słowo „chacz” znaczy krzyż, a ”kar” to kamień – wyjaśnia ks. prof. Józef Naumowicz, duszpasterz ormiańskokatolickiej parafii centralnej pw. św. Grzegorza z Nareku z siedzibą w Warszawie. „Krzyż jest przedstawiany jako drzewo życia, z bogatą ornamentyką i symboliką ormiańską. Na ogół nie ma na nim postaci Chrystusa. Są za to motywy roślinne, kwiaty, winogrona czy owoce granatu” – podkreśla.

Historia chrześcijaństwa w Armenii sięga czasów apostolskich. Wg. tradycji Ewangelię głosili tam apostołowie Bartłomiej i Juda Tadeusz. W 301 r. z rąk biskupa św. Grzegorza Oświeciciela chrzest przyjął armeński król Tirydates III z całym swoim dworem. W ten sposób Armenia stała się pierwszym krajem, w którym chrześcijaństwo uznano za religię państwową.

Jedność z Kościołem na Zachodzie zerwana została na przełomie V i VI w., w związku z faktem, że biskupi ormiańscy nie mogli uczestniczyć w obradach Soboru Chalcedońskiego w 451 r. Uchwały tego Soboru zostały następnie przez nich odrzucone, tak więc Apostolski Kościół Ormiański określa się mianem Kościoła przedchalcedońskiego.
Podobnie, jak w przypadku innych Kościołów Wschodnich, w ciągu kolejnych stuleci część wiernych powróciła do jedności z Rzymem, tworząc Kościół katolicki z własnym obrządkiem ormiańskim. Do tego Kościoła należy większość Ormian w Polsce.

Migracje Ormian w średniowieczu związane były z rozbiorem ich państwa dokonanym przez Bizancjum i państwo Turków Seldżuckich. W państwie polskim Ormianie znaleźli się w połowie XIV wieku, po przyłączeniu przez Kazimierza Wielkiego Rusi Halickiej ze Lwowem, gdzie istniało ich znaczące skupisko. Przywileje Kazimierza Wielkiego i jego następców tworzyły podstawę prawno-polityczną bytu Ormian w Polsce. Liczba ich na wschodzie Polski wzrastała. Gminy ormiańskie w Polsce miały własny samorząd i rządziły się własnego przeniesionego z Armenii zwyczajowego prawa. Przełomowym wydarzeniem w historii kościelnej polskich Ormian było zawarcie w połowie XVII w. unii z Kościołem katolickim.

Kościół ormiańskokatolicki w Polsce liczy obecnie kilka tysięcy wiernych. Posiada własny ordynariat. Od czasów II wojny światowej na jego czele stoją biskupi obrządku łacińskiego. Obecnie ordynariuszem wiernych obrządku ormiańskiego w Polsce jest kard. Kazimierz Nycz. Wierni skupieni są w trzech parafiach – północnej, centralnej i południowej.