św. Ambroży - Popularny na Wschodzie i Zachodzie

Tak oto fakt, że dzielny biskup odniósł zwycięstwo nad bezbożnym cesarzem ciągle jest komentowany i wyolbrzymiany. Nawet autorzy krytycznie nastawieni do Zachodu, jak Focjusz, o Ambrożym wyrażają się z najwyższym szacunkiem. Wielu mnichów prawosławnych przyjmowało imię Ambroży. W Moskwie w 1982 roku w księdze zwanej meneia umieszczono żywot św. Ambrożego, podając, zgodnie z całą tradycją, że „gdy cesarz uroczyście podążał do katedry, Ambroży zagroził mu wejście, wypominając przelanie krwi”.

W ujęciu wschodnim obie postacie oddalają się od rzeczywistości, a nabierają cech symbolicznych: Teodozjusz (jak wiadomo, bardzo zasłużony dla Kościoła) jawi się jako krwawy tyran, a Ambroży urasta do rangi bohatera o nadzwyczajnej mocy. Wschód nie dba o ścisłość historyczną, lecz w osobie biskupa i cesarza kontempluje odwieczną walkę dobra ze złem, królestwa niebieskiego z mocami tego świata. Wydaje się, że nie bez wpływu na tego rodzaju podejście mogło mieć to, że Kościół Wschodni, posiadający wielkie bogactwo duchowe i intelektualne, zamiłowany w przepychu, często bywał ograniczany w działaniu przez władzę świecką. Wyżej wspomniany Teodoret pisał swoją historię na wygnaniu. Dla wielu ludzi rozprawianie o potężnym biskupie, który upokorzył cesarza rzymskiego, mogło być odbiciem „snów o potędze”, czyli stanowiło jakąś rekompensatę za przemoc, jakiej sami doświadczali ze strony panujących.

Niezależnie od tego, według jakich zasad dokonywała się recepcja Ambrożego, faktem jest, że do dziś cieszy się on dużym autorytetem. Dlatego jego dzieła (bardziej niż pisma św. Augustyna) mogą służyć za punkt wyjścia do dialogu ekumenicznego. Jest to bowiem wyjątkowa postać, która nie dzieli, a łączy łaciński Zachód z bizantyjskim Wschodem.