Kapelan wszystkich kapelanów

Major

Trzeba mieć polskie obywatelstwo, nie więcej niż 35 lat, cieszyć się dobrym zdrowiem, co najmniej od trzech lat być kapłanem i mieć dobrą opinię swojego biskupa. Ksiądz Stefan Kowalczyk nadaje się w sam raz – w 1926 roku zostaje proboszczem wojskowej parafii Świętego Klemensa w Warszawie.

Kilka lat wcześniej powstał Ordynariat Polowy Wojska Polskiego. Biskup polowy Stanisław Gall zna dobrze księdza Kowalczyka – kilka lat wcześniej jeszcze jako pomocniczy biskup warszawski wyświęcił go na kapłana. Musiał mieć o nim dobrą opinię.

Garnizonowa parafia księdza Stefana to: stołeczna Praga, część powiatu warszawskiego i cały radzymiński, Tarchomin, Marki, Józefów i Otwock. Potem zamieni ją na parafię Świętego Jerzego na stołecznej Cytadeli na lewym brzegu Wisły. Jest też kapelanem trzech jednostek wojskowych: przyjmuje przysięgi od rekrutów, wygłasza religijne pogadanki, odprawia żołnierskie pogrzeby.

W 1937 roku prezydent Mościcki awansuje go na stopień starszego kapelana – to odpowiednik majora. Duszpasterstwo wojskowe stanie się jego pasją. Ksiądz major Stefan Kowalczyk pracuje już wtedy w Kurii Polowej. I ma nowego zwierzchnika – od kilku lat nowym ordynariuszem polowym Wojska Polskiego jest biskup Józef Gawlina.

Wojna

Wrzesień 1939. Warszawa przygotowuje się do obrony, a ksiądz major Kowalczyk ma oczy czerwone ze zmęczenia, nogi opuchnięte. To z nadmiaru obowiązków – przed opuszczeniem stolicy biskup Gawlina mianował go swoim wikariuszem generalnym, czyli swoim zastępcą. Pracy co niemiara, do tego – w wojennych warunkach.

Wymyślił „duszpasterstwo lotne” – po każdym nalocie kapelani wybiegają na ulice i udzielają pomocy rannym i umierającym. Czasem chodzi o ostatnie namaszczenie, czasem o przeniesienie ciężko rannego do szpitala. On też jest wszędzie: wizytuje kapelanów, chodzi na barykady.

28 września Warszawa kapituluje. Kapelani, którzy służą na stałe w wojsku, mają iść z żołnierzami do obozów jenieckich – to w zgodzie z konwencją genewską o jeńcach wojennych. Księża rezerwiści mają wrócić do normalnej pracy duszpasterskiej.

Ksiądz Kowalczyk zostaje w Warszawie. Jest jedynym przedstawicielem Kurii Polowej, z urzędu wikariusza generalnego nikt go nie zwolnił.

Pawiak

Siedzi na Pawiaku – gestapo aresztowało go przypadkowo z 20 innymi księżmi zaraz po kapitulacji Warszawy. Wyjdzie po miesiącu, bo niemieccy śledczy nie wiedzą, że to zastępca biskupa polowego. Choć szukali go wcześniej w jego mieszkaniu na Marymoncie.

Na wolności od razu zabiera się do konspiracyjnej roboty. Duszpasterstwo wojskowe rozbite: arcybiskup Gawlina we Francji, część kapelanów nie żyje, niektórzy przedostali się za granicę. Trzeba wszystko organizować od nowa – tym razem w konspiracji.

Ksiądz Kowalczyk ma teraz pseudonim „Biblia”.