Rudy: Tam, gdzie unosi się duch cystersów

Duch cystersów jakby stale unosił się nad tym miejscem. W gotyckiej świątyni, z wyraźnymi śladami romańskimi, sanktuarium Matki Bożej Pokornej w Rudach panuje półmrok. Zamysł architektoniczny cystersów, mnichów praktycznych i ceniących surowość, pozwala współczesnym pielgrzymom dotykać czasów zamierzchłych. Na tych terenach zakonnicy zaczynali rozwijać działalność gospodarczą i szkolnictwo, a nieopodal na Winnej Górze, gdzie dziś stoi dworek myśliwski, uprawiali w słońcu winorośl. W późniejszych stuleciach kościół o prostym i skromnym wystroju nabrał wyraźnych cech barokowych, by po zniszczeniach ostatniej wojny - pożarze w styczniu 1945 r. - powrócić do dawnego, wczesnogotyckiego stylu. Dzisiaj można podziwiać w nim jeszcze romańsko-gotycki portal z XIII w.

Mnisi z Jędrzejowa
Do Rud cystersi przyjechali z Jędrzejowa. Tam, na początku XII wieku, osiedlili się w Polsce pierwsi mnisi żyjący według niezwykle surowej reguły. Trudno określić dokładne daty powstawania średniowiecznych opactw. W przypadku Rud najczęściej pojawiają się dwie - rok 1252 i 1258. Wtedy mnisi jędrzejowscy - zwyczajem cystersów - upatrzyli sobie miejsce bogate w złoża kopalne, na skrzyżowaniu ważnych traktów, w dolinie Rudy, pośród lasów pełnych zwierzyny. W miejscu, gdzie, według tradycji, podczas polowania książę opolski Władysław zgubił się w kniei i gdzie przyśnił mu się ojciec Benedykt z Jędrzejowa. Po przebudzeniu odnalazł towarzyszy polowania przy źródełku w lesie. Czy dlatego Władysław został fundatorem tego klasztoru i kościoła, nie wiadomo. Jednak na pewno to dzięki cystersom Matka Boża czczona jest w tym miejscu. Jak inne cysterskie świątynie, tak i kościół w Rudach został Jej poświęcony. To jędrzejowscy cystersi przywieźli do Rud obraz Matki Bożej.

Na podstawie napisów umieszczonych nad wejściem do kaplicy maryjnej, gdzie znajduje się obraz, i informacji na odwrocie malowidła przez lata sądzono, że podarowany został cystersom w 1228 roku przez książąt raciborskich Kazimierza i Władysława. Jednak najnowsze prace konserwatorskie przeprowadzone na początku lat 90. dowiodły, że obraz powstał w XV wieku i był czterokrotnie przemalowywany. Po zdjęciu kolejnych warstw farby, dzisiaj - w kaplicy o niezwykle bogatym barokowym wystroju - oglądamy pierwotny, gotycki wizerunek. Obraz jest niewielki, namalowany temperą na lipowej desce. Korony dla Matki Bożej czczonej w Rudach poświęcił Jan Paweł II 17 czerwca 1999 r. na gliwickim lotnisku, zaś rok później, 4 czerwca, obraz koronował nuncjusz apostolski w Polsce abp Józef Kowalczyk. Maryja czczona jest tu od stuleci, ale od 28 maja 1995 r. miejsce to jest maryjnym sanktuarium diecezji gliwickiej.