Abp Józef Kowalczyk – Prymasem Polski

Ojciec Święty Benedykt XVI przyjął rezygnację abp. Henryka Muszyńskiego (ze względu na wiek emerytalny) oraz mianował abp. Józefa Kowalczyka, arcybiskupem metropolitą gnieźnieńskim, który nosi tytuł Prymasa Polski.

Wybitny dyplomata

Abp Józef Kowalczyk jest wybitnym watykańskim dyplomatą. Był nuncjuszem apostolskim pełniącym ten urząd najdłużej w jednym kraju. Do jego zasług należy m. in. doprowadzenie do podpisania konkordatu z Rzecząpospolitą Polską, który uznaje się za jeden ze wzorcowych oraz dokonanie reformy struktur Kościoła w Polsce na niespotykaną dotąd skalę. Swą formację intelektualną i sposób myślenia o Kościele kształtował obserwując obrady Soboru Watykańskiego II.

Od wikariusza w Kwidzynie po dokotrat w Rzymie

Józef Kowalczyk urodził się 28 sierpnia 1938 w Jadownikach Mokrych koło Tarnowa, jako syn Stanisława i Katarzyny.

W 1956 r. Rozpoczął studia i formację duchową w Wyższym Seminarium Duchownym „Hosianum” w Olsztynie. Święcenia kapłańskie przyjął 14 stycznia 1962 z rąk biskupa warmińskiego Józefa Drzazgi. Pierwsze doświadczenia duszpasterskie zdobywał jako wikariusz w parafii Świętej Trójcy w Kwidzynie.

O tym, że Józef Kowalczyk był wybijającym się młodym księdzem, świadczyła decyzja podjęta przez jego przełożonych o oddelegowaniu go na dalsze studia do Rzymu. Jednak w wyjeździe początkowo przeszkodziła mu komunistyczna bezpieka, odmawiając wydania paszportu. Dlatego w październiku 1963 r. rozpoczął studia w zakresie prawa kanonicznego w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. 24 lutego 1965 r. udało mu się wyjechać do Rzymu, aby kontynuować studia na Wydziale Prawa Kanonicznego słynnego Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego.

W Rzymie skończył też kurs kanonicznej praktyki administracyjnej przy Kongregacji Soboru (dzisiaj kongregacja ds. duchowieństwa), a od 1967 r. podjął współpracę z Sekretariatem Generalnym Synodu Biskupów oraz uczęszczał na specjalne studium przy Tajnym Archiwum Watykańskim (ukończone dyplomem archiwisty).

W 1968 r. uzyskał tytuł doktora prawa kanonicznego. W tym samym roku rozpoczął Studium w Rocie Rzymskiej, zakończone tytułem adwokata Roty Rzymskiej (1971). Podjął pracę w Najwyższym Trybunale Apostolskim Roty Rzymskiej w charakterze obrońcy węzła małżeńskiego. Ważnym w tym okresie dla ks. Kowalczyka była także możliwość bezpośredniego przyglądania się obradom i debatom związanym z ostatnią sesją Soboru Watykańskiego II.

„Bądź wola Twoja”

Dzięki swym wybitnym zdolnościom rozpoczął 19 grudnia 1969 r. stałą pracę w Kongregacji ds. Dyscypliny Sakramentów. W tym czasie stawiał także pierwsze kroki w dyplomacji Stolicy Apostolskiej. Towarzyszył abp. Luigi Poggi, nuncjuszowi apostolskiemu do spraw specjalnych, w podróżach do Polski (1976-1978) i wszedł w skład Zespołu Stolicy Apostolskiej ds. Stałych Kontaktów roboczych z przedstawicielami rządu PRL.

W Rzymie 16 października 1978 r. zastał go wybór kard. Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową.

18 października, zaledwie w dwa dni po wyborze Jana Pawła II, ks. Kowalczyk został wezwany do watykańskiego Sekretariatu Stanu, gdzie powierzono mu zorganizowanie polskiej sekcji tego urzędu. Na tym stanowisku spędził 11 lat.

W 1978 został ponadto mianowany przez Sekretarza Stanu kard. Jeana Villota przewodniczącym Komisji ds. Publikacji pism i przekładów obcojęzycznych dzieł Karola Wojtyły z okresu przed wyborem na Papieża. Jednocześnie był redaktorem naczelnym polskojęzycznego wydania czternastu tomów nauczania Jana Pawła II. W 1981 r. został członkiem Rady Administracyjnej Fundacji Jana Pawła II. Jako kierownik Sekcji Polskiej Sekretariatu Stanu, brał udział w licznych zagranicznych pielgrzymkach Ojca Świętego Jana Pawła II.

17 lipca 1989 r. Stolica Apostolska i Polska Rzeczpospolita Ludowa przywróciły stosunki dyplomatyczne na szczeblu nuncjatury apostolskiej i ambasady. W ślad za tym kolejnym rozdziałem w życiu ks. Kowalczyka była nominacja na Nuncjusza Apostolskiego w Polsce, którą uzyskał od Jana Pawła II w Castel Gandolfo 28 sierpnia 1989 r. Święceń biskupich udzielił mu osobiście Jana Paweł II 20 października 1989 r. w Bazylice św. Piotra.

„Tobie, biskupie Józefie, zostało powierzone objęcie historycznej misji w Nuncjaturze Apostolskiej w Warszawie, jednej z pierwszych założonych przez Stolicę Piotrową. Przerwana – jak wiadomo – w bardzo smutnych okolicznościach pięćdziesiąt lat temu, ta misja zostaje dziś podjęta jako znak nadziei” – mówił wówczas Jan Paweł II.

Jako dewizę posługi biskupiej abp Kowalczyk wybrał słowa: „Fiat voluntas Tua” (Bądź wola Twoja). W liście dziękczynnym za udzielenie sakry, napisał: „Mam pełną świadomość zaufania, jakim zostałem obdarzony, oraz obowiązków, jakie przede mną stawia nowe powołanie w Kościele. Za przykładem Maryi, Matki Chrystusa i Matki Kościoła, odpowiadam na to wezwane słowem fiat – i Jej całą tę posługę zawierzam”. W herbie biskupim obok krzyża, pastorału i gwiazdy symbolizującej Maryję, abp Kowalczyk umieścił pług. Tym samym nawiązał do swych wiejskich korzeni (pochodzi z Jadownik Mokrych, leżących 30 km od Tarnowa).