Ekumenizm w duszpasterstwie parafialnym

Kolejnym ważnym etapem rozwoju ekumenizmu, obok Soboru Watykańskiego II, jest pontyfikat Jana Pawła II. Nieprzypadkowo papieża można nazwać duchowym ojcem współczesnego ekumenizmu, a zarazem największym ekumenistą współczesności i przyszłości. Potwierdzeniem tej tezy jest z jednej strony rozwijana przez Jana Pawła II teologia ekumenizmu, oparta na postulacie dialogu powszechnego, dialogu człowieka z człowiekiem, dialogu mającego za fundament modlitwę, która „stanowi duszę ekumenicznej odnowy i dążenia do jedności”, z drugiej zaś strony jej poświadczeniem są działania podejmowane przez papieża.

Jan Paweł II już na początku swego pontyfikatu sformułował credo papieskiej posługi, zwracając się do wszystkich ludzi tymi słowami: „Nie lękajcie się [...] przyjąć władzę Chrystusa [...]. Otwórzcie na oścież drzwi Chrystusowi! Jego zbawczej władzy otwórzcie granice państw, systemów ekonomicznych, systemów politycznych, kierunków cywilizacyjnych. Chrystus wie, co jest w człowieku”. Papież podczas swego pontyfikatu (1978—2005) zachęcał do przekraczania nieprzekraczalnych barier na drodze do pojednania i sam swymi pielgrzymkami udowadniał, że jest to możliwe.

Początki ogólnopolskiego ruchu ekumenicznego przypadają na lata sześćdziesiąte XX stulecia. Za początkową datę działalności jego zwolenników można uznać rok 1962, kiedy przy Warszawskiej Kurii Metropolitarnej ks. kard. Stefan Wyszyński, prymas Polski, powołał Ośrodek do spraw Jedności Chrześcijan, którego pierwszym przewodniczącym został ks. Władysław Miziołek, zmarły w maju 2000 roku, późniejszy biskup i przewodniczący Komisji Episkopatu Polski do spraw Ekumenizmu. W tym samym roku, w styczniu, odprawiono w Polsce pierwsze nabożeństwo o jedność chrześcijan z udziałem przedstawicieli innych Wspólnot chrześcijańskich. Odbyło się ono w kościele Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża pod wezwaniem św. Marcina w Warszawie i było wskazówką dla duszpasterstwa, jak organizować takie ekumeniczne spotkania. Przy klasztorze działała zasłużona dla ruchu ekumenicznego w Polsce siostra Joanna Lossow, której dewizą życia stały się słowa luterańskiego duchownego: „Jeśli nawrócimy się prawdziwie do Chrystusa, to nawrócimy się także do siebie nawzajem”.

Drugą ważną datą jest 10 listopada 1966 roku, kiedy Konferencja Episkopatu Polski powołała Komisję Episkopatu Polski do spraw Ekumenizmu (Komisja ta w roku 1996 została przekształcona w Radę Episkopatu Polski do spraw Ekumenizmu), rozpoczynając w oficjalny sposób organizowanie ogólnopolskiego ruchu ekumenicznego. Komisja działała w czterech sekcjach: teologicznej, duszpastersko-liturgicznej, informacji oraz kontaktów ekumenicznych. Pierwszym jej przewodniczącym był ks. bp Jerzy Modzelewski (1966—1969), drugim — ks. bp Władysław Jędruszuk (1969—1970), trzecim — ks. bp Władysław Miziołek (1970—1980). Od 1972 roku ukazuje się „Biuletyn Ekumeniczny”, pismo urzędowe Episkopatu Polski. Następcą bp. Miziołka został w 1980 roku biskup opolski — abp Alfons Nossol. Obecnie (od czerwca 2006) tę funkcję pełni ks. bp Tadeusz Pikus.

Od 1963 do 1971 roku odbywają się w Laskach koło Warszawy, w Domu Rekolekcyjnym Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża, kilkudniowe sesje kształceniowe z zakresu problematyki ekumenicznej dla duchowieństwa i młodzieży akademickiej. Czasami biorą w nich udział duchowni z innych Kościołów chrześcijańskich. W roku 1964 zaczęto organizować w Laskach rekolekcje ekumeniczne dla duchownych i sióstr zakonnych z różnych
Wspólnot chrześcijańskich.

Inną formą pracy ekumenicznej są zapoczątkowane w 1965 roku coroczne ogólnopolskie zjazdy ekumeniczne duszpasterzy skupiające referentów diecezjalnych do spraw ekumenizmu. Referenci składają sprawozdania z działalności ekumenicznej w swoich diecezjach, tworząc w ten sposób obraz ruchu ekumenicznego w skali całego kraju.

Komisja Episkopatu Polski do spraw Ekumenizmu współpracuje z Polską Radą Ekumeniczną skupiającą Kościoły protestanckie i Kościół prawosławny. W styczniu 1974 roku powołano do życia Komisję Mieszaną tych dwóch ciał, co zapoczątkowało etap oficjalnych kontaktów trwający do dziś. Trzy lata później utworzono w ramach tej Komisji Podkomisję do spraw Dialogu. Etap ten poprzedziły kontakty nieoficjalne, a także, już pod koniec lat sześćdziesiątych, wspólne inicjowanie modlitw w ramach Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan.