Betlejem: Strzały kiedyś umilkną...

Koronacja króla krzyżowców
Dwadzieścia lat później Palestynę zajęli Arabowie. Nie oznaczało to jednak prześladowań religijnych. Muzułmanie uznają zarówno Żydów jak i chrześcijan za tzw. Ludy Księgi i traktują ich z szacunkiem. Zresztą w islamie Jezus jest uważany za jednego z proroków. Zdobywca Palestyny, kalif Omar obiecał, że muzułmanie nie tylko nie przebudują kościoła na meczet, ale nawet będą się modlić w nim razem z chrześcijanami. Jedyną dolegliwością były podatki, które chrześcijanie musieli płacić jako innowiercy.
W roku 1099 Betlejem zdobyli krzyżowcy. W dniu Bożego Narodzenia 1100 r. Baldwin I, pierwszy król łacińskiego państwa w Ziemi Świętej, został koronowany właśnie w Betlejem. W tym samym miejscu koronował się w 1122 r. jego następca Baldwin II.

Krzyżowcy od północnej strony kościoła dobudowali klasztor augustianów. Klasztor i kościół zostały otoczone wysokim murem z wieżami. W 1110 r. Betlejem zostało podniesione do rangi biskupstwa. Między 1166 i 1169 rokiem przeprowadzono restaurację i renowację kościoła. Było to wspólne przedsięwzięcie Kościołów obrządku zachodniego i wschodniego. Trzema patronami prac byli: cesarz Bizancjum, król Jerozolimy oraz biskup Betlejem.

Ściany w dolnej części zostały pokryte białym marmurem, a w górnej pokryte mozaikami ze szkła i macicy perłowej. Na mozaikach są zarówno łacińskie jak i greckie napisy. Jest to rzadki przykład współpracy artystów obu wyznań przy ozdabianiu jednej, wspólnej świątyni.

W roku 1187 muzułmanie zdobyli Betlejem. Arabski wódz, Saladyn, zezwolił jednak by dwaj duchowni i dwaj diakoni obrządku łacińskiego pozostali w mieście. Chrześcijanie odzyskali jeszcze miasto w roku 1229 i utracili ostatecznie po upadku Królestwa Jerozolimy w 1291 roku. Nie oznaczało to jednak końca społeczności chrześcijańskiej w mieście.

Rywalizacja o względy sułtana
W 1333 r. w opuszczonym klasztorze augustianów zamieszkali franciszkanie. Nie byli prześladowani. Do 1637 r. swobodnie mogli celebrować liturgię, przyjmować pielgrzymów, a także – za zgodą muzułmańskich władz – naprawiać kościół. Później Betlejem stało się biskupstwem również dla Kościoła prawosławnego. Pielgrzymów było jednak coraz mniej z powodu licznych wojen pomiędzy chrześcijanami i muzułmanami, co powodowało duże trudności w dotarciu do Ziemi Świętej. Miasto Betlejem stawało się coraz biedniejsze i kościół zaczął chylić się ku upadkowi.

W 1480 r. franciszkanie otrzymali pozwolenie na naprawę dachu. Wenecja posłała drewno, Edward IV angielski – ołów, a Filip burgundzki – rzemieślników. Budowla została ocalona.

Jeszcze cięższe czasy nadeszły po zajęciu Betlejem przez Turków Osmańskich. Splądrowano wtedy wnętrze świątyni, nie zniszczono jej jednak. W XVI wieku zaczął się konflikt między franciszkanami a prawosławnymi o posiadanie Sanktuarium. W konsekwencji Bazylika przechodziła z rąk do rąk, zależnie od względów jakimi cieszyły się oba Kościoły u muzułmańskich władz. Podczas wojny między imperium otomańskim a katolicką republiką wenecką (1646-1669), prawosławni zostali upoważnieni do naprawy pokrycia dachowego Bazyliki i przejęli Grotę Narodzenia Chrystusa.

W 1690 r. katolicy ponownie objęli w posiadanie Grotę, a w 1717 r. w miejscu narodzenia Chrystusa umieścili nową srebrną gwiazdę (zamiast starej, która była zużyta), z łacińskim napisem: "Hic de Virgine Maria Jezus Christus natus est, 1717". W 1767 r. Bazylikę przejęli z kolei prawosławni, natomiast między 1810 i 1829 r. – Ormianie. Gwiazda, która przez łaciński napis potwierdzała prawa łacinników do posiadania ołtarza narodzenia Chrystusa, znikła 12 października 1847 r. Sułtan Abdul Mejid zmusił prawosławnych, aby pozwolili umieścić nową gwiazdę w 1868 r.

Dochodziło też czasem do krwawych incydentów. 26 kwietnia 1878 r. grupa greckich ortodoksów włamała się do świętej Groty, raniąc 8 franciszkanów. Od tego czasu, na rozkaz władz Turcji przy Bazylice pełni służbę policjant.

W 1834 roku trzęsienie ziemi spowodowało znaczne uszkodzenia w kościele. Usterki naprawiono w 1842 r. Grota natomiast została częściowo zniszczona przez pożar w 1869 r.

Po I wojnie światowej Turcja utraciła Palestynę. Rozpoczęły się rządy brytyjskie. W 1933 r., administracja brytyjska wykonała przegląd Bazyliki Narodzenia Pańskiego. Odkryto wówczas starożytną mozaikę podłogową z czasów Konstantyna.

Drzwi z tyłu Groty prowadzą do podziemnego przejścia do innych sąsiadujących grot, odkrytych dopiero w XX wieku. Były one zamieszkane w czasach Chrystusa. Archeolodzy odkryli tam 35 grobów z czasów sprzed budowy pierwszego kościoła. Oznacza to, że wielu chrześcijan pragnęło być pochowanych jak najbliżej miejsca uświęconego przez narodzenie Chrystusa.

Pół wieku konfliktu
W okresie międzywojennym w Palestynie osiedlało się coraz więcej Żydów, pragnących po ponad 1800 latach diaspory utworzyć tam na nowo państwo. Doszło do konfliktu osadników z ludnością palestyńską. Władze brytyjskie jeszcze przed II wojną światową proponowały podział Palestyny na dwie części. Do idei tej powróciła Organizacja Narodów Zjednoczonych, tworząc w Palestynie dwa państwa: żydowskie i arabskie. Niestety niemal od razu wybuchł trwający do dziś konflikt, który co pewien czas przeradzał się w wojnę. W 1948-49 oraz w 1967 r. Izrael wygrał dwie wojny z koalicją państw arabskich i od tego czasu zajmował całą Palestynę. W latach 1987-1993 trwało arabskie powstanie, tzw. intifada, zakończone utworzeniem autonomii palestyńskiej, namiastki palestyńskiego państwa. Proces pokojowy w roku 2000 utknął jednak w martwym punkcie i walki wybuchły na nowo.

Historia Betlejem pełna jest konfliktów, ale chyba jeszcze więcej znaleźć można w niej przykładów współistnienia, a nawet współpracy pomiędzy ludźmi różnych wyznań. Miejmy nadzieję, że tradycja Betlejem tolerancyjnego i otwartego ostatecznie zwycięży.