Religia i wartości w Traktacie UE

Małżeństwa

W podobnym duchu sporządzone jest wyjaśnienie do art. 9 (II-69), w którym czytamy: "Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z tych praw". W samym wyjaśnieniu zaś czytamy: "Artykuł ten został oparty na artykule 12 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w brzmieniu: «Mężczyźni i kobiety w wieku małżeńskim mają prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny, zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z tego prawa». Brzmienie artykułu zostało zaktualizowane, aby objąć przypadki, w których ustawodawstwo krajowe uznaje inne możliwości utworzenia rodziny niż zawarcie małżeństwa. Artykuł ten nie zakazuje ani nie stanowi o nadaniu statusu związku małżeńskiego związkom osób tej samej płci. Prawo to jest więc podobne do prawa przewidzianego przez Europejską Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, jednak jego zakres może być rozszerzony, jeżeli ustawodawstwo krajowe tak przewiduje". Zapisów tych nie należy odczytywać w ten sposób, jakoby intencją ich autorów było wywieranie nacisku na rządy krajowe w tym celu, aby zalegalizowały one tak zwane klonowanie terapeutyczne czy też związki partnerskie osób tej samej płci. Raczej dostrzec tu można swoistą "spolegliwość" w stosunku do rzeczywistego, zróżnicowanego i wciąż ewoluującego stanu prawnego w Państwach Członkowskich. Niekontrowersyjność zatem rozumiana jest w ten sposób, że autorzy nie chcą zajmować stanowiska w toczących się w cywilizacji zachodniej sporach, a jedynie zaproponować zapisy możliwe do przyjęcia przez wszystkich uczestników tych kontrowersji.

Ochrona życia

Ilustracją tego typu podejścia może być zapis o ochronie życia ludzkiego. W art. 2 (II-62) ust. 1 czytamy: "Każdy ma prawo do życia". W wyjaśnieniu 1 zaś czytamy: "Ustęp 1 tego artykułu oparty jest na artykule 2 ustęp 1 zdanie pierwsze Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, którego brzmienie jest następujące: «1. Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę...»". Z tekstu zatem zniknął leżący po stronie państwa obowiązek ochrony życia, pozostała zaś jedynie deklaracja uznania takiego prawa. Komentatorzy dość zgodnie podkreślają, że jeśli w prawie nie jest coś wprost zabronione to, w normalnej procedurze interpretacyjnej, oznacza to, że jest to dopuszczone. Poszczególnym Państwom Członkowskim wolno zatem wprowadzać regulacje prawne, które nie są wyraźnie zabronione, w szczególności dotyczy to takich kwestii jak, na przykład, klonowanie terapeutyczne czy związki partnerskie osób tej samej płci.

Socjologia czy metafizyka wartości

Przyjęcie takiej postawy przez autorów TK było możliwe, gdyż wymienionym w katalogu wartościom nie przypisuje się ontologicznego statusu obiektywnie istniejących własności, a jedynie status kulturowo-historyczny. Nie mamy tu do czynienia z metafizyką wartości, ale raczej z socjologią wartości. Nie tworzą one jakiegoś spójnego systemu i nie posiadają charakteru absolutnego, a jedynie uznane są za "wspólne Państwom Członkowskim" (art. I-2). Są to zatem podstawowe wartości unijne dlatego, że w toku historii zostały za takie uznane przez wszystkie Państwa Członkowskie, a dzisiaj znajdują swój wyraz w ich narodowych konstytucjach i rozpowszechnionych wśród obywateli poglądach.