Fatima. Synteza orędzia

Bez wątpienia – jak już zauważył św. Tomasz – zasadnicza funkcja objawień prywatnych nie polega na proponowaniu treści doktrynalnej, ale na silnym wezwaniu, jakie skierowane jest do chrześcijańskiego ludu, aby żył bardziej autentycznym życiem chrześcijańskim. W tym punkcie Fatima zajmuje przodujące miejsce. Nade wszystko jest zatroskanym nawoływaniem do pokuty. We wszystkich objawieniach, zarówno Anioła, jak i Dziewicy Maryi, pojawia się natarczywie ten motyw, który wydaje się naśladować pierwsze strony Ewangelii, a którego sens można wyrazić następująco: „Nawracajcie się, bo w przeciwnym razie wszyscy zginiecie”. Przypomniał o tym papież Paweł VI w adhortacji apostolskiej Signum magnum, nawiązując do orędzia fatimskiego. W Fatimie można otrzymać lekcję pokuty w sposób najbardziej pedagogiczny: w niesłychanych umartwieniach podjętych przez małe, niewinne istoty, w bolesnej skardze ukazującej się Pani, w smutku Pana Jezusa, który tak bardzo wzruszał Franciszka oraz w samych słowach orędzia: „Niech już nie znieważają Pana Jezusa, bo już tak bardzo został znieważony”.

Po nawoływaniu do pokuty orędzie fatimskie zaprasza do modlitwy i czyni to na wiele sposobów. Wystarczy wymienić przepiękne modlitwy, których Anioł i Maryja Dziewica nauczyli dzieci; są to proste i zwyczajne formuły, które jednak zawierają w sobie podstawową myśl teologiczną całej tradycji chrześcijańskiej; następnie modlitwy, których dzieci uczą się od kapłanów kierujących ich początkowym życiem duchowym. Przede wszystkim jednak jest to Różaniec, formuła doskonałej modlitwy, która służy uświęceniu pobożności Kościoła na przestrzeni wieków.

W Fatimie można się nauczyć modlitwy także z gestów Dziewicy Maryi, która łagodnie składa ręce w postawie błagalnej; od Anioła, który w pokorze uwielbia tajemnicę trynitarną i eucharystyczną; od małych widzących, którzy w krótkim czasie osiągnęli najwyższe stopnie modlitwy; i od samych pielgrzymów, którzy klękają wzruszeni przed kapliczką w postawie błagalnej modlitwy. Ten gest powtórzy Paweł VI, a upamiętnią go na zawsze aparaty fotograficzne i kamery telewizyjne.

Na trzecim miejscu orędzie fatimskie jest orędziem wynagradzania. Co więcej, jest to jeden z najbardziej charakterystycznych aspektów Fatimy, który zwraca uwagę, by nie ograniczać się do formy pobożności czy modlitwy czysto indywidualnej. Fatima jest wielkim urzeczywistnieniem solidarności mistycznego ciała Chrystusa, którym jest Kościół. Już w pierwszym objawieniu Anioł naucza tej doskonałej modlitwy: „Boże mój, wierzę, uwielbiam, ufam i kocham Cię, proszę o przebaczenie dla tych, którzy nie wierzą, nie uwielbiają, nie ufają i nie kochają Ciebie”. W drugim objawieniu mówi dzieciom: „…w akcie wynagrodzenia…”, a w trzecim jeszcze raz: „…jako wynagrodzenie za zniewagi…”.

We wszystkich objawieniach Niepokalanej rozbrzmiewa motyw wynagradzania, przede wszystkim jednak w trzecim i czwartym objawieniu. W trzecim objawieniu ukazanie piekła i tajemnicy niegodziwości ukrytej pod słowem „Rosja” ma na celu uwydatnienie potrzeby aktów wynagrodzenia i poświęcenia, o które Maryja poprosi potem. Niepokalana naucza wynagradzającego aktu strzelistego, który dzieci będą powtarzać przy każdym swym umartwieniu: „O Jezu, to za Twoją miłość, za nawrócenie grzeszników i jako wynagrodzenie za zniewagi popełnione przeciwko Niepokalanemu Sercu Maryi”. Hiacynta w swej intuicji doda nieco później: „i za Ojca Świętego”. W czwartym objawieniu solidarność zbawienia w mistycznym ciele Chrystusa została uwydatniona w słowach: „…bardzo wiele dusz idzie do piekła, ponieważ nie ma komu poświęcać się i modlić się za nie”. Temat wynagrodzenia został naturalnie połączony z tematem Serca Maryi. Powiemy o tym nieco dalej.

Nie należy jednak uważać, że bogactwo duchowe orędzia fatimskiego wyczerpuje się w powyższych punktach. Można rozwodzić się na temat chrześcijańskiej praktyki cnót i życia pełnego łaski, jakie objawia orędzie fatimskie. To orędzie, tak bogate w naukę doktrynalną i zwracające uwagę na moralność chrześcijańską, posiada cechy, które warto przedstawić. Przede wszystkim, jak widzieliśmy, znajdujemy tu ogromne bogactwo treści. Nie jest to tylko zwykłe nawoływanie do pokuty i modlitwy, jakie znajdujemy także w innych orędziach maryjnych naszych czasów. Nie można go też zredukować do krótkich motywów pochodzących z innych objawień.

We wszystkich objawieniach fatimskich miał miejsce dialog, a w niektórych długie wypowiedzi Dziewicy Maryi. Matka Boża i Anioł przedstawili kilka znamiennych modlitw, ważnych zarówno ze względu na swój zakres, jak i treść. Rozległość orędzia nie traci jednak z tego powodu swojej wewnętrznej jedności. Co więcej, jest ona zachowana szczególnie w swej idei wynagrodzenia Sercu Maryi, które staje się jakby „formą”, która tworzy tę jedność. Oczywiście nie chodzi tu o jedność „systematyczną”, ale o jedność funkcyjną i historyczną, w postaci nauki i moralności chrześcijańskiej, które zostały podane w publicznym objawieniu i zintegrowane z historią zbawienia. Z tego powodu nie uważamy, żeby odpowiednią metodą były próby scharakteryzowania „przewodniego” wątku Fatimy. Jedni znajdują go w Różańcu, inni w Sercu Maryi albo w pokucie, albo w aspekcie duchowości Karmelu. Uważamy bowiem, że wszystkie one są tylko częściowe i powodują zagubienie znaczenia jednocząco historycznego, z jakim zostało przekazane to orędzie.